چکیده:
از آغاز قرن گذشته در کنار آن دسته از ادیبانی که ادبیات را از طریق متون ادبی مورد بررسی قرار داده اند، گروهی دیگر بـرای بررسـی چگونگی آفرینـشهای ادبـی، از ابـزارهـای زبان شناسی نیز مدد گرفته اند و روشهایی را در بررسی و تحلیل ادبیات به دست داده اند که دیگر نمی تواند نادیده انگاشته شود. در رشته پر سابقه زبان و ادبیات فارسی، در کنار توجه به متون فخیم ادب فارسی و کاویدن آنها، علی القاعده می بایست به مطالعه جنبه های زبان شناختی این زبان کهن نیز پرداخته شود تا از این رهگذر، بتوان دانشجویان را با ابزارها و روشهای تحلیل زبان شناختی متون ادبی نیز که امروز در ادبیات جهان، امری معمول می باشد، آشنا کرد. شاید درک همین واقعیت و ضرورت فراهم سازی بستر های لازم برای آن باعث شده است که در سالهای اخیر، شاهد اصلاحاتی در سه کتاب درسی زبان و ادبیات فارسی در دوره متوسطه باشیم؛ به نحوی که با استقلال کتاب زبان فارسی از ادبیات فارسی، مجال پرداختن به آموزش جنبه های مختلف زبان فارسی به دانش آموزان بیشتر فراهم شده است. این مقاله بر آن است ضمن معرفی اجمالی زمینه های ارتباط زبان شناسی و ادبیات، به سابقه مطالعات زبان شناختی ادب فارسی پرداخته، سپس به منظور ارزیابی کمی رویکردهای زبانی در پژوهشهای ادبی دانشگاهی، با بررسی همه پایان نامه های زبان شناختی رشته زبان و ادبیات فارسی در 31 دانشگاه دولتی و آزاد کشور (در فاصله زمانی 1333 تا 1385) و تحلیل آماری و موضوعی آنها، میزان واقعی این تحقیقات را در مراکز آموزشی مشخص کند. با این بررسی می توان، جایگاه مطالعات زبانی را در پژوهشهای رشته زبان و ادبیات فارسی به طور مستند نمایان ساخت تا در برنامه ریزیهای آموزشی این رشته مورد توجه قرار گیرد.
Since the start of the last century، along with those literary men who took a literary approach to the study of literary texts، there has been another group who has taken a linguistic approach. The ancient and ever flourishing tradition of literary studies of translation can no doubt take benefit from linguistic methods and tools in the investigations of literary texts. As a result of this we come across linguistic terms in three high school textbooks of Persian language and literature. In fact، the separation of Persian from Persian literature and teaching it as an independent course has made it possible to teach various aspects of the Persian language. This paper briefly explores the linguistic studies of Persian literature by surveying all the theses on Persian literature with a linguistic approach presented at 31 governmental and Azad universities from 1954 to 2006. A statistical analysis of the titles of these theses clarifies the emphasis placed on linguistic approaches taken to study Persian literature.
خلاصه ماشینی:
"بررسی رویکردهای زبانی در پژوهشهای رشتة زبان و ادبیات فارسی 1 محمدامین ناصح چکیده از آغاز قرن گذشته در کنار آن دسته از ادیبانی که ادبیات را از طریق متون ادبی مورد بررسی قـرار داده اند، گروهی دیگر بـرای بررسـی چگونگی آفرینـشهای ادبـی ، از ابـزارهـای زبان شناسی نیز مدد گرفته اند و روشهایی را در بررسی و تحلیل ادبیات به دست داده اند که دیگر نمی تواند نادیده انگاشته شود.
این مقاله بر آن است ضمن معرفی اجمالی زمینه های ارتباط زبان شناسی و ادبیات، به سابقة مطالعات زبان شناختی ادب فارسی پرداخته ، سپس به منظور ارزیابی کمی رویکردهای زبانی در پژوهشهای ادبی دانشگاهی ، با بررسی همه پایان نامه های زبان شناختی رشته زبان و ادبیات فارسی در ٣١ دانشگاه دولتی و آزاد کشور (در فاصله زمانی ١٣٣٣ تا ١٣٨٥) و تحلیل آماری و موضوعی آنها، میزان واقعی ایـن تحقیقـات را در مراکز آموزشی مشخص کند.
یاکوبسن ٩ به نقش ادبی زبان توجه دقیق تری نشان داد و بر این نکته تأکید ورزید که زبـان ادب نـه بـرای ایجاد ارتباط بلکه برای ارجاع به خود به کار می رود و برجسته سازی نیز زمانی تحقق می یابد که به هنگام ایجاد ارتباط، پیام فی نفسه کانون توجه قرار گیرد و شیوة بیان جلب نظر کند.
با بررسی تطبیقی مطالعات ادبی - زبان شناختی اسلامی و غربی ، در مجموع می توان گفت که مطالب کتابهای بلاغت اروپایی از طبقه بندی منظم تری برخوردار است ولی آن چه در میان مـسلمانان بـه عنـوان فنون بلاغت مطرح بود با موشکافی بیشتری مورد تبیین قرار گرفته است ."