چکیده:
گفت وگو درباره ی موسیقی در قرآن یکی از مباحث بحث برانگیزی است که همواره موافقان و مخالفان فراوانی داشته است. به گونه ای که در نتیجه ی این مباحث دو گروه با دو شیوه ی فکری کاملا متفاوت پدید آمده است. درباره ی قرآن و علوم قرآنی تاکنون پژوهشهای فراوانی انجام شده است، اما آنچه تاکنون کمتر به آن توجه شده پرداختن به مقامات قرآنی و پیوند آن با مفاهیم آیات قرآن است. در این جستار، کوشش شده تا با نگاهی تازه و با بررسی نظام تلاوت سه استاد برجسته ی فن قرائت (شحات انور، محمدصدیق منشاوی، عبدالباسط) پیوند میان مقامات با معانی و مفاهیم آیات و تاثیر آن درتلاوت مشخص شود. گفتنی است در این پژوهش تلاوتهای مجلسی استادان یاد شده مبنای بررسی قرارگرفته در پنج بخش به شرح زیر واکاوی شده است: 1. لزوم پرداختن به مقامات قرآنی؛ 2. معرفی مقامات؛ 3. معرفی سیستم تلاوت هر یک از استادان؛ 4. ذکر آیه و ترجمه ی آن؛ 5. بررسی مفهوم آیات؛ 6. ارتباط مقام و مفهوم آیه. گفتنی است در این پژوهش تلاوتهای مجلسی استادان یاد شده مبنای بررسی قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
این مقاله بر آن است تا با نگاهی تازه به تلاوت سه استاد برجسته فن قرائت (شحات انور، محمدصدیق منشاوی ، عبدالباسط ) به عنوان سرآمدان تلاوت قرآن ، نخست مقامات قرآنی را معرفی و سپس پیوند میان مقام و مفهوم آیات ، به عنوان یکی از عناصر بسیار تأثیرگذار، در تلاوت این استادان را بررسی کند.
ناگفته پیداست که به باور همه ی اهل فن ، شادروان استاد مصطفی اسماعیل ، توانمندترین این دسته از قاریان است و می توان گفت ایشان حتی یک کلمه را بدون در نظر گرفتن تناسب میان مقام و مفهوم آیه تلاوت نمی کند.
اما با توجه به اینکه محمدرضا کاشفی در کتاب ارزشمند خویش درباره ی ایشان به تفصیل سخن رانده اند، از این استاد بزرگ در می گذریم و به سه استاد بزرگ دیگر- شحات انور، محمد صدیق منشاوی و عبدالباسط - می پردازیم : گفتنی مهم اینکه قاریان ایرانی نیز در سالهای اخیر و به ویژه پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ، پیوند میان نغمات قرآنی و مفاهیم آیات را بیشتر مد نظر قرار داده اند و در این راه گامهای مؤثری برداشته اند که معلول دو دلیل اساسی و بنیادی است : ١ – پرداختن دقیق تر و سنجیده تر به مفاهیم متعالی قرآنی همراه با ژرف نگری در آیات و معانی آنها که در سالهای پس از انقلاب اسلامی ، این امکان به دلیل پژوهشهای گسترده درباره ی قرآن ، مهیاتر شد؛ ٢ – الگوبرداری از استادان بزرگ تلاوت قرآن کریم مانند محمد صدیق منشاوی ، عبدالباسط ، شحات انور و ...