چکیده:
«طبیعت» در فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، از اساسیترین منابع شناخت محسوب میشود که میتوان به وسیله ابزار شناخت همچون حواس، عقل و قلب، عالیترین مراتب شناخت یا معرفت را به دست آورد. بر این اساس، «طبیعتشناسی» یکی از مهمترین مباحث، در کنار مباحثی همچون خداشناسی، انسانشناسی، دنیاشناسی و مرگشناسی است که میتوان از آن در موضوعات تربیتی بهره فراوان برد. هدف این مقاله استخراج و تبیین برخی از مهمترین ویژگیهای «طبیعت» از متن قرآن کریم و نهجالبلاغه، به عنوان «مبانی تعلیم و تربیت» است. بدین منظور از روش توصیفی ـ تحلیلی در قالب پژوهشی نظری با مبانی کتابخانهای استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که میتوان ویژگیهایی نظیر نظام بودن طبیعت، هدفدار، برنامهریزی شده و منظم بودن طبیعت، زیبا بودن و آیتالهی بودن طبیعت، را به عنوان مبانی تعلیم و تربیت از قرآن و نهجالبلاغه استخراج نمود.نبشتار حاضر درصدد بررسی شروطی است که در گزینش و اعطای مجوز مشاور در اسلام لازم است. این پژوهش، که به صورت کتابخانهای صورت گرفته، از آیات و روایات نکات ذیل را در اینباره استخراج کرده است: مهمترین شرط مشاور در اسلام، «تقوا» است. میزان تقوای شخص در رعایت مسائل اخلاقی نیز نقش بسزایی ایفا نموده، نوعی تضمین درونی به شمار میآید. داشتن صلاحیت حرفهای، که از دو مؤلفه «علم» و «تجربه» تشکیل شده، دومین شرط گزینش مشاور در اسلام است. عقلمحوری، احترام به کرامت انسانی، توجه عاطفی مثبت به همه مراجعان، حریص و بخیل نبودن، صبر، آراستگی ظاهری، عمل به دانستهها، علمافزایی مداوم، صداقت و راستی قلبی و زبانی از دیگر صفات لازم برای مشاور در اسلام است. توجه به این نکات در گزینش مشاور و اعطای مجوز فعالیت مشاورهای موجب کاهش بسیاری از ضررهای حاصل از مشاوره توسط افراد غیرصالح میشود و از آسیبرسانی به مراجع و این حرفه مقدس یاریرسان جلوگیری خواهد کرد.
خلاصه ماشینی:
"5. لوازم تربیتی مرتبط با ویژگی «مسخر انسان بودن طبیعت» حال که خدای متعال طبیعت را مسخر آدمی نموده، بر انسانها لازم است نهایت استفاده بهینه را از این تسخیر بنمایند؛ تا آنجا که ممکن است آن را بشناسند، بر آن مسلط گردند و بهرهبرداری ضروری را از آن به عمل آورند و بدینسان، در جهت تأمین نیازهای خود و دیگران اقدام نمایند و مطمئن باشند که در پرتو استفاده صحیح از چنین تسخیری خواهند توانست دنیا و آخرت خویش را تأمین کنند؛ یعنی علم به این حقیقت که خداوند طبیعت را مسخر آدمیان قرار داده است، امیدواری و اعتماد به نفس بالایی در آنان ایجاد خواهد کرد و آنان را مطمئن خواهد ساخت که میتوانند به گونهای شایسته از آن استفاده کنند.
بر همین اساس، میتوان با در نظر گرفتن خصوصیات مستخرج از قرآن و نهجالبلاغه درباره طبیعت (نظاممندی، هدفداری، زیبایی، آیتالهی و مسخر انسان بودن طبیعت) موضوعاتی همانند موارد ذیل را به عنوان لوازم تربیتی مرتبط با آن) استنتاج نمود: همکاری و یاری یکدیگر، توجه به انگیزه هر کس در جهت سوق دادن سازمان به اهداف کلی مجموعه، توجه فراوان به تصمیمهای فردی به واسطه تأثیرات گروهی آن تصمیمها، احساس مسئولیت در قبال خود و جمع و احساس مسئولیت اجتماعی، و اتحاد، وحدت شخصیت، هدفداری و نظم و برنامهریزی، احترام به محیط زیست و تفکر و تدبر در آن همراه با عبرتگیری، اجتناب از اسراف و تبذیر، اجتناب از زشتی و از گناه، توجه به زیبایی و آراستگی و هنر، پرورش حس زیباییشناسی، لزوم معرفی هنرمندانه و فهم زیبایی خاص دین و رفتارهای دینی، انس با زیباییهای طبیعت، منتسب و متعلق به خدا دیدن تکتک اجزای طبیعت، انقیاد و تسلیم بودن در مقابل خالق و روحیه تسبیحگویی دایمی، و نهایت استفاده بهینه از اجزای طبیعت در جهت تأمین نیازهای معقول فرد و جمع."