چکیده:
یکی از مباحث اساسی در اقتصاد هرکشوری پول، مسکوکات و بانک است. این مهم بی تردید با توجه به جایگاه آن در اقتصاد و تجارت عصر قاجار قابل تعمق و ملاحظه است. از یک سو، نامشخص بودن وضعیت پول و مسکوکات ایران و ضرب آن درمناطق مختلف و تقلب هایی که دراین زمینه صورت می گرفته است، لطمات شدیدی را بر اقتصاد به ویژه برتجارت وارد کرد و به دنبال خود رکود و بحران های اقتصادی را در پی داشت. از سوی دیگر، دخالت دولتمردان انگلیس و روس بر امور بانک شاهنشاهی و استقراضی، کنترل بانک شاهنشاهی بر سیستم پولی - اعتباری و نشر اسکناس، خروج طلا از ایران، معاملات نقره و جلوگیری از تاسیس هر نوع بانک ایرانی برای ایران رکود و ورشکستگی اقتصادی و برای انگلیس و روسیه رونق و ترقی تجارت را به همراه داشت. بنابراین در پژوهش حاضر سعی می شود که ضمن اشاره به پول، مسکوکات و نوسانات آن در دوره قاجار، چگونگی پیدایش بانک ها و نقش دو بانک شاهنشاهی ایران و بانک استقراضی روس در اقتصاد و تجارت این عصر با تکیه بر اسناد و منابع تحقیقاتی موجود مورد ارزیابی، تحلیل و بررسی قرار گیرد.
One major issue in each country's economy is money، coins and bank. This issue undoubtedly due to its position in the economy and trade of the Qajar era is contemplative and thoughtful. Imperial Bank and debt Bank of Russian had the most influence in the economy and trade (domestic and foreign) in this period. Unknown status of Iran's money and coins and its mint in different regions from one hand، and frauds that has been done in this area on other hand، has caused Severe damage on the economy، particularly on the trade، and it has accompanied the recession and economic crises following itself. The involvement of British and Russian government on imperial and debt banking، Imperial Bank control on monetary- Credit and publication notes، gold departure of Iran، silver trading، prevention of establishment of any kind of internal Iranian bank that this type of activities had yielded economic stagnation and bankruptcy for Iran and prosperity and progress of trade for Britain and Russia. Thus، due to profound influence of money، coins and banks in the Qajar era، this research tries to، on the one hand، note to money and coins and its fluctuations in this period، and on the other hand، how the emergence of banks، in Qajar era and the impact of two imperial Iran and debt Russia banks in economy and trade of this period will be evaluated، analyzed and inferred based on the available documents of that era and research sources.
خلاصه ماشینی:
بنابراين در پژوهش حاضر سعي مي شود که ضمن اشاره به پول ، مسکوکات و نوسانات آن در دوره قاجار، چگونگي پيدايش بانک هاو نقش دو بانک شاهنشاهي ايران و بانک استقراضي روس دراقتصاد وتجارت اين عصر باتکيه بر اسناد و منابع تحقيقاتي موجودمورد ارزيابي ، تحليل وبررسي قرار گيرد.
بانک استقراضي روس تأثيري مهم درگسترش و توسعه بازرگاني و مناسبات تجاري ايران و روسيه داشت و باگشودن اعتبار و تشويق بازرگانان به خريد و فروش با روسيه و کشورهاي وابسته به آن در رقابت با بانک شاهنشاهي تلاش مي کرد.
به هر روي با توجه به اهميت و تأثيراتي که پول ، مسکوکات وبانک شاهنشاهي و بانک استقراضي بر اقتصاد و تجارت ايران عصر قاجار داشتند، در پژوهش حاضر سعي مي شود با استفاده از منابع واسناد به جاي مانده ازدوره قاجاري اين موضوع مورد بررسي قرار گيرد.
پول ، پيدايش بانک ها و تأثيرآن بر اقتصاد و تجارت در عصر قاجار الف )پول وصرافي پول در ايران مانند بسياري از مناطق دنيا با گوناگوني و تحول روبرو بوده است و درايران براي زمان طولاني سکه تنها پول رايج درمبادلات اقتصادي بود.
(تاريخچه سي ساله بانک ملي ايران ،بي تا:٢٧-١٥) فقدان سازمان هاي صرافي و بانکي معتبر، داد و ستد و تجارت خارجي و داخلي را با معضلات فراواني روبرو کرد و اين مشکل تأثير خاصي بر پول و مسکوکات گذاشت .
يکي از اهداف بانک شاهنشاهي ، رقابت با بانک استقراضي روس بود و تا حد امکان تلاش مي کرد که روس ها را از ميدان اقتصادي و تجاري دور کند و بازرگانان و تجار ايران را به سمت انگلستان و مستملکات آسيايي اين کشور بکشاند.