چکیده:
از جمله مباحث مرتبط با پدیده فهم متن و بیان و تفسیر، اخلاق مربوط به آن است. در اخلاق فهم و تفسیر متن پرسش هایی چند مطرح است. برخی از این پرسش ها عبارت است از: آیا انسان در قبال متنی که به دنبال فهم آن است مسئولیتی دارد ؟ آیا برای فهم و تفسیر متن، معیارهایی وجود دارد که ما را ازگام گذاردن در بیراهه مبرا دارد؟ و آیا هرکس برای فهم متن آزاد است و آنچه برداشت می کند را می تواند به متن مورد نظر و صاحب آن متن نسبت دهد؟ این بحث آنگاه که به متون مقدس، و در بین مسلمانان به قرآن کریم ارتباط پیدا می کند از اهمیت و حساسیت مضاعفی برخوردار می شود. در این نوشتار سعی برآن بوده است تا با تکیه بر متون اسلامی مسوولیت اخلاقی مخاطبان متون روشن شود و حدود فهم معنا و تفسیر آن با توجه با معیارهای اخلاقی به ویژه در ارتباط با قرآن کریم به بحث گذاشته شود
خلاصه ماشینی:
"ما در ادامه تکالیفی را که از این چهار ناحیه متوجه مفسر می شود به بررسی میگذاریم: الف) تکلیف اخلاقی مفسر نسبت به خودش به عنوان فهمنده و مفسر همانگونه که بیان شد مفسر برای فهم و تفسیر متون به جای مانده از گذشتگان تنها مسئولیتی نسبت به صاحب متن ندارد.
تکالیف اخلاقی مفسر نسبت به خودش عبارت است از: 1- بدون علم و آگاهی درباره چیزی اظهار نظر نکند و رأی ندهد نخستین وظیفه یا تکلیف اخلاقی فهمنده و مفسر این است که بدون برخورداری از دانش لازم در باره تفسیر متون بهویژه متون مقدس اقدام نکند و برای اظهار نظر ابتدا مقدمات لازم را که در حقیقت ابزار فهم است برای خویش فراهم سازد.
بنابراین آنچه از نقل روایت نیز اهمیت بیشتری دارد فهم روایت است که در سایه خبرویت و تخصص نسبت به فنون فهم متون امکان پذیر بوده همگان از عهدهی آن بر نخواهند آمد؛ زیرا اگر قرار بود هر خوانندهی متنی، معنای آن را نیز بفهمد، تفکیک روایت از درایت و تأکید بر فهم، ارزشگذاری فراوان برای آن و توصیه به دقت نظر در استخراج معنا بهویژه در متون مقدس، توجیهی نداشت.
3- پرهیز از تحریف سخنان صاحب متن همانگونه که گذشت از مهمترین وظایف اخلاقی مفسر نسبت به صاحب متن آن است که به او دروغ نسبت ندهد و تلاش خود را در جهت کسب صلاحیت مورد نیاز برای فهمیدن معنای سخنان او بکار گیرد؛ در غیر این صورت استخراج معنایی که مقصود صاحب سخن نیست و انتساب آن به او در حقیقت دروغ بستن به صاحب متن تلقی خواهد شد."