چکیده:
در ادبیات مربوط به سیاست گذاری ها و برنامه ریزی های اقتصادی، دسترسی به آمار و اطلاعات دقیق و بهنگام، در راس عواملی مانند منابع طبیعی، منابع مالی، نیروی انسانی و فناوری مناسب و پیشرفته قرار گرفته است و اساس هر نوع تصمیم گیری را تشکیل می دهد. آمار و اطلاعات در تمام مراحل برنامه ریزی (راهکارها، سیاست ها، خط مشی ها و اهداف)، هدایت امور اجرایی و ارزیابی عملکرد از اهمیت ویژه ای برخوردار است. اهمیت نظام جامع آماری محیط زیست نه فقط برای ارزیابی وضعیت رایج محیط زیست مورد نیاز است بلکه برای برنامه ریزی سیاست ها و عملیات اجرایی توسعه ی مداوم و سالم سازی محیط زیست نیز مورد نیاز است. در این راستا تهیه ی آمارهای جامع زیست محیطی، زمینه را برای دستیابی به اهداف فصل 5 برنامه ی چهارم توسعه (ماده ی 58 تا 71)، هموار می سازد. به عبارت دیگر، طبق اصل 50 قانون اساسی، اهداف فصل 5 برنامه ی توسعه ی چهارم کشور (مواد 58 تا 71)، اعلامیه ی استکهلم، فصل 8 دستور کار 21، بخش D فصل 8 دستور کار 21، فصل 40 دستور کار 21، توصیه های UNEP، توصیه های بخش آمار سازمان ملل متحد، توصیه های بخش توسعه ی پایدار سازمان ملل متحد و اهداف توسعه ی هزاره ی سوم (MDGs)، ضرورت ساماندهی، تولید و اشاعه ی آمارهای محیط زیست ضروری به نظر می رسد. به همین منظور در این مقاله، مفاهیم آمار محیط زیست، ضرورت تهیه ی آمار و شاخص های زیست محیطی، انواع داده ها، منابع آمار، شاخص ها و نماگرهای زیست محیطی، روش های جمع آوری آمار زیست محیطی، بخش های گوناگون آمار محیط زیست و انواع چارچوب های بین المللی تهیه ی آمارهای محیط زیست مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.
In the literature of economic planning and policy making، having access to accurate and up-to-date statistics and information، which are the basis of decision-making، is a high priority among factors such as natural resources، financial resources، workforce، proper and progressive technology. Statistics and information have a significant role in the stages of planning (policies and goals)، directing administrative affairs، and function assessment. The comprehensive system of environmental statistics is not needed just for assessing the current status of the environment، but also is essential for plan preparation، policy formulation، and sustainable development and the environment protection activities. Therefore، providing comprehensive environmental statistics would make it convenient to meet the Goals of the 5th Chapter of the 4th Development Program (Articles 58-71)، In other words، according to the Article 50 of the Constitution، the Goals of the 5th Chapter of the 4th Development Program of the Country (Articles 58-71)، Stockholm Declaration، Chapter 8 of the Agenda 21 and especially Part D of the same chapter، Chapter 40 of the Agenda 21، UNEP's، UNSD's and UNDSD's Recommendations، and Millennium Development Goals، organizing، providing and publishing environmental statistics seems to be necessary.
This paper discusses and reviews environmental statistics concepts، the essence of providing environmental statistics and indices، different types of data، statistics sources، environmental indices and indicators، environmental statistics data collection methods، different parts of environmental statistics، and different types of international frameworks of environmental statistics.
خلاصه ماشینی:
کمیسیون توسعهی پایدار سازمان ملل متحد،4 نشانگر را برای توسعهی پایدار ارائه کرده است:1-نشانگرهای زیست محیطی 2-نشانگرهای اقتصادی 3-نشانگرهای اجتماعی 4-نشانگرهای قانونی و برنامهریزی که این نشانگر شامل دو بخش الف-برنامهی مدون براساس آمار زیست محیطی و شاخصهای توسعهی پایدار و ب-استراتژیهای توسعهی پایدار (راهبردهای توسعهی پایدار)است[1].
برای پیگیری و نظارت بر سیاستها و اقدامهای صورت گرفته و پیشرو در این بخش و همچنین به منظور تهیهی برنامههای مدون که زیرمجموعهی نشانگرهای قانونی و برنامهریزی است لزوما وجود نظام جامع آماری محیط زیست مشخص میشود.
د-اگر کشوری نیاز دارد تا دادههای متنوعی را در مورد یک موضوع خاص زیست محیطی مانند آمار پسماند برحسب بخشهای مختلف داشته باشد میتواند طرح یا طرحهای آمارگیری زیست محیطی ویژهای را اجرا کند که بهطور مستقیم واحدهای اولیهی فعالیتی مانند شهرداریها،کارگاههای صنعتی و خانوارها را برای جمعآوری آمارهای مورد نیاز، بررسی میکند.
استفاده از مدل مذکور نیازمند گسترش مقولههای مختلف اطلاعاتی است که این امر نیاز به تشکیل ساختار اصلی مؤلفههای اطلاعاتی زیست محیطی دارد.
4-9-مدل چارچوب توسعهی آمارهای محیط زیست )SEDF( این مدل از ارتباط کمی بین مقولههای اقتصادی-اجتماعی و وقایع طبیعی،آثار زیست محیطی فعالیتها و وقایع جاری،پاسخها به شرایط زیست محیطی و با بهرهگیری از مؤلفههای موجودی و ذخایر حاصل شده است.
وجود آمار محیط زیست در ایران در راستای مفهوم توسعهی پایدار برای پیگیری سیاستها و برنامهریزیهای زیست محیطی در مقیاسهای ملی و بین المللی از یکسو و هدفگذاری و برنامهریزی براساس آمارهای زیست محیطی موثق ازسوی دیگر ضروری به نظر میرسد.