چکیده:
مساله تعیین رژیم حقوقی دریای خزر از جمله مباحثی است که بعد از فروپاشی شوروی مورد توجه جدی قرار گرفته است. در این میان هم نقش کشورهای ساحلی و هم نقش قدرت های فرا-منطقه ای حایز اهمیت است. این مقاله با عنوان روابط ایران و روسیه و تعیین رژیم حقوقی دریای خزر مطرح شده و سه فرضیه در آن مورد بررسی قرار گرفته است که دو مورد آن فرضیه فرعی است و یک مورد آن یعنی حضور قدرت های فرا منطقه ای و عقب نشینی ایران و روسیه از مواضع اولیه شان مبنی بر استفاده مشترک از دریا به تقسیم آن، فرضیه اصلی است. متناسب با این فرضیه شاخص هایی همچون گسترش ناتو به سمت شرق و حضور در منطقه دریای خزر، حضور آمریکا در منطقه، حضور اتحادیه اروپا در منطقه، عقب نشینی ایران از استفاده مشترک از دریا به تقسیم آن و عقب نشینی روسیه از استفاده مشترک از دریا به تقسیم آن مورد بررسی قرار گرفته است. نهایتا با آوردن گروه شاهد دو فرضیه فرعی، رد شد و فرضیه اصلی با توجه به داده هایی که آورده شده، تایید گردید.
خلاصه ماشینی:
این مقاله با عنوان روابط ایران و روسیه و تعیین رژیم حقوقی دریای خزر مطرح شده و سه فرضیه در آن مورد بررسی قرار گرفته است که دو مورد آن فرضیه فرعی است و یک مورد آن یعنی حضور قدرتهای فرامنطقه ای و عقب نشینی ایران و روسیه از مواضع اولیه شان مبنی بر استفاده مشترک از دریا به تقسیم آن، فرضیه اصلی است .
موضوعی که مطرح میشود این است که آیا فشارها و تحریم های آمریکا میتواند عاملی برای عقب نشینی ایران از استفاده مشترک از دریای خزر به تقسیم آن باشد؟ برای بررسی این فرضیه از مورد گواه عراق بعد از حمله به کویت (و ادعای تعلق این کشور به عراق) استفاده شد.
بنابراین با این مورد گواه میتوان نتیجه گرفت که تحریم ها و فشارهای آمریکا نمیتواند عامل عقب نشینی ایران از موضع اولیه اش مبنی بر استفاده مشترک از دریای خزر به تقسیم آن بوده باشد و بدین ترتیب فرضیه فرعی اول ما رد میشود.
بخش دوم فرضیه فرعی دوم: مشکلات فدراسیون روسیه بعد از فروپاشی شوروی باعث عقب نشینی این کشور از موضع اولیه اش مبنی بر استفاده مشترک از دریای خزر به تقسیم آن شده است .
همانطوری که ملاحظه میشود هر دو کشور ایران و روسیه بخاطر حضور نیروهای فرامنطقه ای چه در بعد نظامی و چه برای انتقال انرژی از مواضع اولیه شان مبنی بر استفاده مشترک از دریای خزر عقب نشینی کردند و تمایل خود را برای تقسیم آن اعلام کردند.