چکیده:
نوشتار حاضر، به بررسی چگونگی برگزاری مراسم جشن نوروز در شبه قاره ی
هند می پردازد که عمدتا در عهد تیموریان هند به صورت منظم و مفصل برگزار می گردید .
در این مقاله، با اتکاء به اطلاعات موجود در منابع تاریخی و با رویکردی توصیفی -
تحلیلی، فراز و فرودهای این جشن در دربار چند شاه نخست این حکومت مورد بررسی
قرار گرفته است . مقاله، این پرسش اساسی را مورد توجه قرار می دهد که دیدگاه و موضع
شاهان تیموری نسبت ب ه جشن نوروز و تشریفات برگزاری آن، متاثر از چه عواملی است .
در این نوشتار، نشان داده شده است که نگاه حکمرانان تیموری به جشن نوروز و اقدامات
آنها برای برگزاری یا عدم برگزاری مراسم این جشن، متاثر از طرز تفکر و اندیشه ی این
شاهان و اوضاع سیاسی و اجتماعی روزگار آنها بود ه است . افزون بر این، رابطه ی میان
میزان اقتدار و ثروت شاهان با چگونگی تشریفات برگزاری این جشن و نیز تاثیر پذیری
آداب و رسوم و تز یینات جشن از زمینه ها ی ارتباطات فرهنگی و اقتصادی سلسله ی
تیموریان هند با کشورهای دیگر بازنموده شده است.
خلاصه ماشینی:
"این امر،گذشته از ایرانی بودن مادر اکبر-حمیده بانو از نوادگان شهاب الدین احمد جامی(همان،81-82؛قندهاری،1962،1؛رای،همان،46-47)-و علاقهی شاه به برخی از مظاهرفرهنگ و تمدن ایرانی،مدیون حضور گستردهی ایرانیان در دربار و حکومت بود.
از جملهی دیگر رسومی که جهانگیر شاه در ایام عید نوروز،به تبعیت از پدرش،مورد توجه قرار داد،میتوان به نمونههای زیر اشاره کرد:نشستن بر تخت سلطنت درهنگام تحویل سال و روز اول فروردین،پذیرفتن امرا و مقربان دربار و نزدیکان بهحضور و شنیدن پیام تبریک آنان در روز اول عید،افزایش منصب امرا در ایام برگزاریجشن،سان دیدن از سپاهیان تحت امر برخی از امرا در ایام عهد،دادن خلعت و هدایایخاص به امرا و مقربان دربار،عزل افراد از سمتهای مهم و یا نصب ایشان به آنسمتها،ارسال هدیههای خاص برای شاهزادگان و امرای برجستهی مستقر در صوبهها،برقراری کمک خرجی و یا دادن انعام به برخی از علما و دراویش و سادات،و دادننشانهها امارت(مانند علم و نقاره)به برخی از امرای برجسته(جهانگیر گورکانی،همان، 29-30،50،79-80،88-90،95-96،110،159،212-213،371،391؛معتمد خانبخشی،همان،23،34-35،85).
از دیگر جلوههای بارز جشن نوروز در عهد جهانگیر،حضور شاه در منزل برخی ازشاهزادگان و پذیرش پیشکشهای نوروزی و هدایای گرانبهای آنان بود(همان،134).
شاه جهان،بیشتر سنتهای نوروزی مرسوم در عهد پدرش،چون جلوس بر تخت سلطنتدر هنگام تحویل سال،بار عام دادن به امرا و منصبداران برای تبریک عید و تقدیمپیشکش،برگزاری جشن روز شرف،افزایش منصب امرا و منصبداران در روزهای اول تانوزده فروردین،اعطای خطاب و جاگیر و علم و نقاره به برخی از منصبداران،را موردتوجه قرار میداد(عبد الحمید لاهوری،همان،256-257،297-298،367،418-419).
از دیگر جلوههای بارز تشریفاتجشن نوروز در دههی دوم سلطنت شاه جهان،جلوس وی بر تخت زیبا و گرانقیمتی بودکه طی 7 سال و با هزینه کردن یکصد لک روپیه تدارک دیده شده بود(عبد الحمید لاهوری،همان،2،قسمت اول،78-79؛ 962-862,reinreB( ."