چکیده:
ﻏﺮض اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺑﺮرﺳﻲ ﻃﻐﺮا (اﻣﻀﺎی ﺗﻮدرﺗﻮ) ﺳﻴﺎه رﻧﮕﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻓﺮاز ﻣﺘﻦ ﻳﻜﻲ از اﺳﻨﺎد دﻳﻮاﻧﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم «ﻣﺜﺎل» ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲﺷﺪه اﺳﺖ. اﻳﻦ ﺳﻨﺪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ «ﺻﺪر» ﺑﻮده اﺳﺖ. از آنﺟﺎ ﻛﻪ ﻣﺤﻘﻘﺎن داﺧﻠﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ ﻃﺮح و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻃﻐﺮای ﺻﺪر را ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﻧﺪادهاﻧﺪ، ﻟﺬا اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ در اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪای ﺑﺼﺮی و ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﺳﻌﻲ دارد ﻧﻈﺎمﻧﺎﻣﻪای ﺑﺮای ﻃﺮاﺣﻲ آن اراﺋﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ. از ﺑﻴﻦ ﻃﻐﺮاﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد، ﻃﻐﺮای ﺑﺎﺛﺒﺎتﺗﺮﻳﻦ ﺻﺪر دورهی ﺻﻔﻮی، ﻣﻴﺮزا ﺣﺒﻴﺐاﷲ( 1040- 1063ﻫ.ق)، اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ،زﻳﺮا از او ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان، اﺳﻨﺎد ﺑﻴﺶﺗﺮی ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ. اﻣﺎ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در ﻣﺮﺣﻠﻪی ﺳﻨﺪﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ. ﺑﻪﻋﺒﺎرﺗﻲ، در اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺳﺎﺧﺘﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﻃﻐﺮا روﻳﻪی ﺑﺤﺚ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ، ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ در ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺪ ﻫﻢ ﺗﺎﻛﻨﻮن در ﺣﻮزهی ﺳﻨﺪﺷﻨﺎﺳﻲ ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻐﻔﻮل ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ. ﺑﻪﻫﺮﺣﺎل، در اداﻣﻪ، ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪی اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه، ﺳﻌﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ در ﺑﺎب ﻣﻮﺿﻮع ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪی ﻣﻴﺰان ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ردهﻫﺎی دﻳﻮانﺳﺎﻻران ﭘﺎﻳﻴﻦدﺳﺖ دورهی ﺻﻔﻮی اﺑﺮاز ﻧﻈﺮ ﺷﻮد. اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف ﺛﺒﺎت ﻣﻴﺮزا ﺣﺒﻴﺐاﷲ در ﻣﻨﺼﺐ ﺻﺪر ﻣﻤﺎﻟﻚ، ﻃﻐﺮاﻛﺸﺎن او، ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺛﺒﺎت ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ، ﺑﻠﻜﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﻴﺰان ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ و ﺧﺒﺮﮔﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻄﺮاز ﻧﺒﻮده اﻧﺪ.
خلاصه ماشینی:
"de dnoceS:araknA,arhguT smargonoM namottO ehT,)7002(netek TEMSi o} خادم الشرع المصطفوی ابو صالح ابن محمد محسن الرضوی»است،{o1o}و طغرای«محمد باقرالحسینی»که عبارت از«من خادم الشریعه الشریفه النبوی صلی الله علی و آله محمد باقر بنسید حسن الحسینی»{o2o}علاوهبر حرف میم،حروف خاء و الف از«خادم»نیز هست.
سقف این کجاوه در طغرای میرزا حبیب الله،کلمهی حسین از«الحسینی»،و مثلا،در طغرای«من خادم الشرع المصطفوی ابو صالح ابن محمد محسن الرضوی»،{o3o}حرف یاء در«الرضوی»،ودر طغرای«من خادم الشریعه الشریفه النبویه صلی الله علیه و آله محمد باقر بن سید حسنالحسینی»{o4o}کلمهی حسین از«الحسینی»و«الشریعه»است.
دیوارهی سمت راست این کجاوه در طغرای میرزا حبیب الله از حرف الف و لام درکلمهی«الحسینی»،و در طغرای«من خادم الشرع المصطفوی ابو صالح ابن محمد محسنالرضوی»،حرف الف از«ابو»و«الرضوی»،و حروف الف و لام از«المصطفوی»است و درطغرای««من خادم الشریعه الشریفه النبویه صلی الله علیه و آله محمد باقر بن سید حسنالحسینی»حروف الف و لام«الحسینی»،«الشریعه»است.
دیواری سمت چپ این کجاوه در طغرای میرزا حبیب الله حرف نون از کلمهی«من»است،و مثلا،در طغرای«من خادم الشرع المصطفوی ابو صالح ابن محمد محسن الرضوی»،وطغرای«من خادم الشریعه الشریفه النبویه صلی الله علیه و آله محمد باقر بن سید حسن الحسینی»،حرف نون از«من»،و حرف الف ار«خادم»،تشکیل دادهاند.
چراکه طغرایشجرهی شاه عباس اول با«من»آغاز شده و با نام او و اسامی اجدادش ادامه یافته و در آخر به«الصفوی»پایان پذیرفه است: «من عباس بن سلطان محمد بن طهماسب بن اسمعیل بن اخوة علی بن حیدر بنجنید بن ابرهیم بن علی بن موسی الصفوی»{o2o} به هرحال،عبارت طغرای میرزا حبیب الله در طول قریب به ربع یک سده دست نخوردهبوده است."