چکیده:
بداء به معنای آغاز و ظهور رأی امری است که اصل همه ادیان الهی است و بر آن اساس خداوند را به قدرت، سلطنت، اختیار، صاحب امر بودن، و مالکیت تام توصیف کردند.احادیثی در باب عظمت و اهمیت بداء ذکر شده است. بدای خداوند در این است که او در کارهای خویش آزاد است و هیچ اضطرار و لزومی برای خداوند نیست، مشیت و رأی و امر او حادث است و تحت سلطنت و اقتدار اوست. ابقای موجودات و افنای آنها نیز برای خداوند هیچ لزوم و اضطراری ندارد و او میتواند امری را مشیت کند، آن را از بین ببرد و امر دیگری جای آن قرار دهد و این ناشی از حریت و سلطنت خداست.بر اساس احادیث، بداء مسبوق به علم است. علامه نمازی شاهرودی معتقد است بداء در علم مکنون خدا راه ندارد و در علم محمول غیرحتمی خداست.اثبات بداء برای خدا، رد دیدگاه علوم بشری است که نظام موجود را بر اساس نظام علی و معلولی، نظام تام و اتم میدانند که در آن هیچ تغییر و تبدیلی امکان ندارد.
خلاصه ماشینی:
"از این نتیجه گرفته میشود که علم ازلی خدای تعالی علم ایجادی و علی نیست؛ زیرا اگر علم ازلی الهی علم ایجادی باشد لازمه آن این است که همه معلومات در ازل وجود داشته باشند و خداوند آنها را ایجاد کرده باشد، در حالیکه از اصول محکمه همه ادیان الهی و از ضروریات همه ادیان الهی آن است که خدا بود و هیچ چیزی غیر خدا نبود، و خدا همواره از ازل عالم به همه اشیا بود، پیش از آنکه آنها بوده باشند.
این سخن مرحوم نمازی دلالت دارد که آنچه به پیامبر 9 و نیز به فرشتگان و امامان اهلبیت : و انبیای الهی از مشیت و اراده و تقدیر و قضای الهی رسیده، قابل تغییر و تبدیل است؛ و در همه آنها بداء راه دارد جز اموری که خدای تعالی بر خود ایجاد آنها را لازم کرده است، مانند اموری که به بندگانش وعده داده است یا اموری که با بندگانش درباره آنها عهد بسته و معامله نموده است.
اما این بدان معنا نیست که در آن هیچ تغییری و تبدیلی و تقدیم و تأخیری و یا محو و اثباتی صورت نمیگیرد؛ بلکه همه آنچه در آن ثبت شده است چون خدای تعالی آنها را به مشیت و اراده و رأی و امر حادث خود آنها را اختیار کرده و تعین بخشیده است، در معرض تغییر و تبدیل هستند مگر آنچه خدای تعالی بر خود حتمی کرده باشد."