چکیده:
ذکر در اندیشه عارفان و صوفیان از جایگاه ویژه ای برخوردار است به طوری که با مطالعه در فرق مختلف تصوف می توان آرا و نظرات بسیاری درباره ذکر به عنوان یکی از لوازم سلوک عارف یافت. از جمله صوفیانی که به انجام ذکر با آداب و شرایط خاص تاکید بسیار دارند، صوفیان نقشبندیه اند. خواجگی احمد کاسانی یکی از مشایخ و بزرگان نقشبندیه در رسائل فارسی خویش از ذکر و نقش سلوکی آن برای عارف بسیار سخن گفته است، به طوری که یکی از رساله های خود را با عنوان در بیان ذکر به طور خاص به این موضوع اختصاص داده است. این مقاله به معرفی شخصیت این عارف بزرگ و تصحیح این رساله اختصاص دارد.
خلاصه ماشینی:
"خواجگی احمد کاسانی یکی از مشایخ و بزرگان نقشبندیه در رسائل فارسی خویش از ذکر و نقش سلوکی آن برای عارف بسیار سخن گفته است، به طوری که یکی از رسالههای خود را به عنوان در بیان ذکر به طور خاص به این موضوع اختصاص داده است.
خواجه اسحاق دهبیدی یا همان خواجه اسحاق ولی نیز یکی دیگر از فرزندان کاسانی است که در زمان مرگ پدر خردسال بود،اما بر اثر تربیت شیخ لطف الله جستی مراحل سلوک تصوف را پیمود تا خود به ارشاد طالبان مشغول شد و مورد احترام و اعتقاد خاص مردم قرار گرفت(کشمی برهانپوری،1374:170-166؛دائرة المعارف بزرگ اسلامی،ج 7:80).
او این نتیجه را در مرتبۀ مبتدیان برای ذکر قائل است و در مراتب بالاتر نتیجه را رسیدن و قرب به محبوب میداند و اموری چون رسیدن به درجات و مقامات بهشتی و یا درجات و مقامات دیگری که برای عرفا و سالان حاصل میشود مانند صفای خاطر و بعضی از کرامات و مشاهدات را نتایج کوچکی میداند که عارف نباید بدانها بازمیماند و مشغول گردد و تنها باید به دنبال رسیدن به هدف حقیقی سلوک که قرب حق و معرفت الله است باشد.
آ:-از صفه و بام و سرا جمله پر است از خدا#چشم1دلی بر گشا تا که رسد روشنی و حضرت2مولانا عبد الرحمن جامی27-قدس سره-میفرمایند: رباعی: همسایه و همنشین و همره همه اوست#در دلق گدا و کسوت3شه همه اوست در انجمن فرق و نهانخانه جمع#بالله همه اوست ثم بالله همه اوست (جامی) زینهار و هزار زینهار ای سالک طریق ما4پس از این همه سلوک که بلندتر گفته شد تا5به این به این مقام عالی نرسی که هرچند در خود نظر کنی جز حضور و آگاهی هیچ نیابی و هرچند خواهی که این حضور و آگاهی را از خود دور کنی،6نتوانی؛از سخنان بلند این طایفه نگویی که که اگر گویی بیمحل گفته باشی."