چکیده:
پژوهش حاضر به معرفی یک فرمان از دوران حکومت شاه صفی(1052-1038 ق.) اختصاص یافته است. اصل این فرمان تا کنون به دست نیامده، اما سواد آن در منشآت خطی میر محمد حسین تفرشی موجود است. موضوع این فرمان در میان اسناد صفوی در نوع خود بی نظیر است. چنان که بر اساس آن، شاه صفی به صفی قلی خان، بیگلربیگی عراق عرب و همدان دستور داده تا دخترش را به عقد ازدواج حیدربیگ فرزند زینل خان شاملو درآورده، و بدین شیوه به اختلافات خود خاتمه دهند. تحلیل محتوایی سند و بررسی جایگاه سیاسی و نظامی زینل خان و صفی قلی خان در عصر صفوی اهداف این تحقیق میباشند.
خلاصه ماشینی:
"یعنی زمانی که زینل خان علاوه بر سمت سپهسالاری و ایشیک آقاسی باشی دیوان، همچنین وکالت پادشاه را در امور حکومت به عهده داشته (همان، 43؛ وحید قزوینی،1383 : 221)، و دیگر آن که، هنوز حملات ترکان عثمانی به سرزمینهای غربی ایران آغاز نشده، و شرایط آرامی بر قلمرو حکومتی صفی قلی خان از عراق عرب تا همدان حاکم بوده است.
نخست، سمت قورچی باشی6 شهر نجف اشرف است که به عنوان سمتی مستقل از بیگلربیگی نام برده شده، و احتمالا صفی قلی خان در زمان شاه عباس اول، به جهت آن که در فتوحات عراق عرب و اماکن مقدس از خود شجاعت و رشادت زیادی نشان داد به این مقام منصوب شده است.
شاید بتوان گفت که برای زینل خان به عنوان سپهسالار صفوی8، جایگاهی را که صفی قلی خان به دنبال موفقیتهای نظامیاش در فتح بغداد و شهرهای عراق در دوران شاه عباس به دست آورده و به شیر علی ملقب شده، و نیز در مقام بیگلر بیگی، حکومت آن نواحی را تا همدان عهده دار شده، غیرقابل تحمل بوده است.
از سوی دیگر شاه صفی چون بی تدبیری و غرور زینل خان را عامل اصلی شکست سپاهیان در برابر خسروپاشا می دانست، لذا در چهارشنبه ششم ماه ذی الحجۀ سال(1039ق) در محلی به نام پرملو فرمان قتل او را صادر کرد و این حکم نیز به وسیلۀ یکی از غلامان وی اجرا گردید(اصفهانی،1368:94-93؛ ابوالمفاخر تفرشی،1388: 43 ؛ میرمحمدحسین تفرشی، 1388: 233-232 ؛ وحید قزوینی، 1383: 231-229)."