چکیده:
دین اسلام مجموعهای از اعتقادات، احکام و قوانین اخلاقی است. انسان دینی، علاوه بر دارابودن اعتقاد درست و عمل به احکام اسلامی، مزین به اخلاق اسلامی میباشد. در این زمینه روشهای تربیتی قرآن راهنما و راهگشاست. هدف نوشتار حاضر معرفی و ارائه برخی روشهای تربیتی قرآن میباشد. این نوشتار با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و به شیوه اسنادی پنج روش تربیتی قرآن (بیداری فضایل فطری اخلاقی، پند و اندرز، عفو، انجام اعمال عبادی و ارائه الگوی شایسته) را که جنبه عمومی نسبت به همه انسانها و رابطه با اخلاق و تربیت بشر دارد. با استخراج آن روشها در آیات کریمه مورد بحث و بررسی قرار داده است. نگارنده معتقد است از آن جهت که روشهای تربیتی قرآن از علم نامحدود خداوند که آگاه به احوال و نیاز نوع بشر در تربیتش میباشد ارائه شده و آن روشها جنبه عمومی دارد، مربیان برای تربیت نوع بشر ناگزیر به کارگیری آن روشها میباشد تا در تحقق اهداف تربیتی اسلام به مطلوب خویش برسانند.
خلاصه ماشینی:
"استخراج این روش تربیتی (پند و اندرز) در قرآن بدان دلیل است که میبینیم خداوند در آیاتی از کتاب زندگی برای هدایت و تربیت و رشد و کمال روح انسانها از این روش بهره گرفته و حتی در بعضی از آیات، درصدد موعظه و پند دادن برخی از پیامبران نظیر حضرت نوح علیهالسلام، پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله و...
خداوند خود را با عنوان «بسیار عفوکننده» معرفی نموده است؛ چراکه در قرآن با بیان اینکه عفو از کمالات اخلاقی است و خدا به عفوکننده نظر ویژه دارد و خدا نیز دارای این صفت کمالی است، بشر را بر آن میدارد که در پی دستیابی به این کمال (فضیلت اخلاقی) برآید: «وهو الذی یقبل التوبة عن عباده ویعفو عن السیئات ویعلم ما تفعلون»(شوری: 25)؛ و او کسی است که توبه را از بندگانش میپذیرد و بدیها را میبخشد و آنچه را انجام میدهید میداند.
آری، از روشهای تربیتی در قرآن کریم دعوت به انجام اعمال و افعال عبادی است که مربیان جامعه اسلامی در پرورش و تربیت انسانها، بخصوص جوانان که به خاطر ویژگی بلوغ جسمی در دوره بحران رفتاری به سر میبرند، از این روش استفاده نمایند؛ و اینکه گفته میشود: «نیت باید پاک باشد، عمل چندان مهم نیست»، در واقع، ترفندی مرموزانه است برای فاصله دادن مردم، بخصوص جوانها، از تأثیرات تربیتی اعمال عبادی.
بدیهی است از مجموع چند دسته آیات ذکرشده استفاده میشود که یکی از روشهای تربیتی در قرآن ارائه الگوی شایسته میباشد که قرآن کریم از آنها بهرهگیری نموده است؛ چه آنکه در غیر این صورت، معنا و مفهوم ندارد که خدا حضرت ابراهیم و پیامبر اسلام را انسانهای اسوه معرفی کند و یا نسبت به اولیای الهی دعوت به اقتدا و تبعیت نماید."