چکیده:
از آنجا که گرایشهای عرفانی ریشه در فطرت آدمی دارند و از طریق عرفان میتوان به آرامش رسید، عرفان همواره برای بسیاری جاذبه داشته است. البته، عرفان مهم و مطلوب است، ولی میتواند دشوار و خطرساز هم باشد؛ زیرا برخی برای دستیابی به مقاصد نفسانی خود نحلهها و فرقههایی را جعل کرده، و جمع کثیری را فریفته و به دنبال خود به راه انداختهاند. آمیخته شدن درست و نادرست، و مشتبه شدن حق و باطل، راه انتخاب صحیح را بسته و بسیاری را در وادی حیرت و سرگردانی افکنده است. از اینرو، شناخت لغزشگاهها در عرفان و تشخیص عرفانهای کاذب و مکتبهای شبهعرفان ضروری است. با توجه به رواج روزافزون فرقههای گونهگون انحرافی و گسترش فزاینده انواع عرفانهای دروغین نوظهور در کشور ما، طرح این بحث نمیتواند صرفا دغدغه علمی و آکادمیک باشد؛ بلکه تکلیفی الهی است. انحراف از توحید، عدم اتصال به وحی معتبر، اباحیگری و دوری از شریعت، گریز از اجتماع، خودمحوری و بیاعتنایی به خلق از اهم ویژگیهای عرفانهای کاذب و ناقص است.
خلاصه ماشینی:
"این نوع عرفان گرچه از بعد معرفتی و مابعدالطبیعی اهمیت بسیاری دارد، اما به جهت پیچیدگی نظری و مابعدالطبیعی آن، محدود به حلقههایی از خواص است و فاقد برخی از جنبههایی میباشد که در عرفان شیعی دنبال میشود.
غرض آنها این است که برتر از عقل، راه دیگری وجود دارد که همانا شهود و کشف بیواسطه حقایق میباشد و با تهذیب نفس و عشق به خدا حاصل میشود.
این توهم که منشأ بسیاری از خطاها و انحرافات در برخی افراد و فرقههای مدعی عرفان شده، خلاف تعالیم قرآنی و روایی است که به عقل و علم جایگاه رفیعی میدهد.
به همین ترتیب، برخی از عرفا نیز اهل علوم ظاهری و بحثی را تحقیر کردهاند؛ اما مقصود آنها بیاعتباری وبیفایده یا باطل بودن این علوم نبوده، بلکه مقصود این بوده است که به صرف دانستن علوم ظاهری، کسی به رستگاری نمیرسد و برای نجات و رستگاری نهایی نمیتوان فقط به عقل بسنده کرد.
ـ صبح خیزی و سلامتطلبی چون حافظ هرچه کردم همه از دولت قرآن کردم ـ دعای صبح و شام تو کلید گنج مقصود است به این راه و روش میرو که با دلدار پیوندیمرا از این ظلمات آنکه رهنمایی داد دعای نیمشبی بود و گریه سحری ـ خوشبختانه تاکنون چند اثر در معرفی و نقد این فرقهها نوشته شده است؛ از جمله: (محمدتقی فعالی، آفتاب و سایهها، تهران، نجمالهدی، 1386؛ احمدحسین شریفی، عرفان حقیقی و عرفانهای کاذب، قم، صهبا، 1387؛ حمیدرضا مظاهریسیف، جریانشناسی انتقادی عرفانهای نوظهور، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1387)."