چکیده:
براساس متون دینی، لازم است در بهره برداری از درآمد منابع طبیعی به«قاعده بقای ثروت طبیعی» توجه شود؛ لذا با عنایت به پیامدهای مصرف نسنجیده درآمد نفت و گاز در ایران، تخصیص همه درآمد منابع طبیعی پایان پذیربه نیازهای مصرفی یک نسل مجاز نیست. هدف این تحقیق، معرفی مبانی این قاعده و همچنین مدل سازی، بررسی و تحلیل آثار اعمال این قاعده در بهره برداری از درآمد نفت و گاز در ایران است. برای ارزیابی اثرات اعمال این قاعده، یک الگوی تعادل عمومی محاسبه پذیر پویا مورد استفاده قرار گرفته که بر مبنای ماتریس داده های خرد سال 1389 کالیبره شده است. این الگو یک اقتصاد باز، با لحاظ بخش نفت و گاز، بخش خدمات عمومی و سایر بخش ها است. فرض شده است منابع نفت و گاز پس از چند دوره به پایان می رسد و اثر نرخ های مختلف پس انداز درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز بر رفاه خانوارها، اندازه دولت، سطح تولید و صادرات در طول زمان تحلیل شده است. نتایج نشان می دهد که هر چه «نرخ پس انداز درآمد نفت و گاز» بالاتر باشد، در سال های اولیه،کاهش رفاه بیشتر بوده اما در بلندمدت رفاه بالاتری ایجاد خواهد شد. همچنین صادرات غیرنفتی نیز بر مسیر بالاتری قرار خواهد گرفت. در نهایت هر چه این نرخ بزرگ تر باشد، مسیر عرضه خدمات عمومی پایین تر بوده و اندازه دولت در طول زمان کوچک تر خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
فرض شده است منابع نفت و گاز پس از چند دوره به پایان می رسد و اثر نرخ های مختلف پس انداز درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز بر رفاه خانوارها، اندازه دولت ، سطح تولید و صادرات در طول زمان تحلیل شده است .
البته توجه به این نکته لازم است که این محاسبه تنها در صورتی درست است که برنامه های ازدیاد برداشت به موقع انجام شوند و برای تولید از ذخایر ثانویه ، برنامه ریزی شده باشد؛ همچنین آخرین فناوری بهره برداری بکارگرفته شود و قیمت نفت و روند آن دچار تغییرات شدید نباشد.
لذا هدف این تحقیق تبیین مبانی قاعده بقای ثروت طبیعی براساس متون دینی از یک سو و بررسی آثار پس انداز و سرمایه گذاری درآمد نفت و گاز در ایران است .
نکته سوم اینکه در مطالعات انجام شده در سایر کشورها غالبا اثر قاعده هارت ویک بر رفاه و عدالت بین نسلی مطرح است اما در این تحقیق با عنایت به حجم درآمد نفتی از صادرات کشور و نقش آن در بودجه دولت ، اثر این قاعده بر «صادرات غیرنفتی » و «حجم دولت » نیز مورد توجه قرار گرفته است .
با توجه به نکاتی که در این مقاله ذکر شد به نظر می رسد براساس متون دینی استفاده از درآمد منابع طبیعی پایان پذیر برای تامین هزینه های جاری ، در جهت مصالح جامعه و منافع عمومی مردم نخواهد بود.
Why governments waste natural resources: policy failures in developing countries, John Hopkins University Press, Jul 1, 1999.