چکیده:
از دیدگاه آیات و روایات، «توجه انسان به علم خدا» آثاری مبارک برای او دارد. در میان این آثار، تأثیرات اخلاقی این موضوع چشمگیرتر به نظر میرسد. «توجه به علم خدا»، هم سبب «پرهیز از رذایل» است و هم «آراستگی به فضایل». مقصود از «پرهیز از رذایل»، ترک «گناه، ظلم، هواپرستی و مانند آن» است. تعدادی از مصادیق جزئیتر این موضوع در آیات و روایات نام برده شده است؛ مانند: پرهیز از بخل، بدگویی، تهمت، خیانت، خودستایی و ریا. با بررسی آیات و روایات، رابطة میان کلیدواژههای این حوزة معنایی، قرار داشتن همة آنها در خویشتنداری انسان از گناهان و رذایل است. میان این حوزة معنایی و برخی دیگر از حوزههای معنایی، رابطهای نزدیک وجود دارد؛ مانند رابطة «آثار توجه به علم خدا» و «آثار ذکر الله» که عموم و خصوص من وجه است.
خلاصه ماشینی:
"تأکید بر موارد خاص افزون بر تأثیر کلی توجه به علم خدا در ترک رذایل، در برخی آیات و روایات، بر تأثیر آن در خصوص ترک برخی از رذایل اخلاقی همچون بخل، بدگویی، تهمت، خیانت، خودستایی و ریا تصریح شده است: پرهیز از بخل خداوند متعال در آیة 180 سورة آل عمران، به کسانی که بخل میورزند، هشدار میدهد که گمان نکنند بخل، برای آنان بهتر است، بلکه برای آنها بدتر است و خدا به کار آنان آگاه است.
بر اساس روایات، مؤمن از آنجا که میداند خدا بر اعمال او آگاه است، از ستایشهای دیگران در حق خود شاد نمیشود، بلکه از این کار جلوگیری میکند و در صدد برمیآید تا تکالیف خویش را در محضر الهی ادا کند ( نهج البلاغه، 1369: خطبة 216).
ریاکار از آن رو که گمان میکند واقعیت عمل او بر خدا پنهان است یا به آگاهی خدا توجه ندارد، در صدد برمیآید تا خود و رفتارش را برای انسانها بهتر جلوه دهد، در حالی که اگر در این موضوع بیندیشد، خواهد دانست که همة امور در دست خداست؛ او به همه چیز کاملا آگاه است و بر پاداش دادن در برابر آن، توانا.
نسبت درونی موارد این حوزة معنایی گرچه جامع آثار توجه به علم الهی، پرهیز از گناهان است، همان گونه که گذشت، قرآن کریم و روایات معصومان( مواردی متعدد از مصادیق گناهان و رذایل اخلاقی را برشمردهاند که اگر در این موارد به علم الهی توجه شود، انسان از انجام آن دست خواهد شست."