چکیده:
کارکرد های حدیث در اخلاق اسلامی مرتبط با حجیت و عدم حجیت احادیث اخلاقی است. حجیت احادیث اخلاقی ارتباط وثیقی با بحث تسامح در ادله سنن دارد که دو دیدگاه تسامح و عدم تسامح دراین باره مطرح است. این مقاله، درصدد آن است که اولا: اثبات نماید که دو دانش فقه و اخلاق، مستقل از یکدیگرند و قاعده تسامح در ادله سنن که ماهیت فقهی دارد، نمی تواند همان گونه که در احادیث فقهی کاربرد دارد در احادیث اخلاقی کاربرد داشته باشد. ثانیا: به منظور جلوگیری از هرج ومرج ها، تحریف ها و آسیب های معرفتی باید حداقل در صدور احادیث اخلاقی به معصوم‘ وثوق و اطمینان داشته باشیم، ازاین رو احادیث مبتنی بر عدم تسامح می توانند کارکردهای فراوانی در دانش اخلاق اسلامی داشته باشند که مهم ترین آنها تبیین و تعیین مفاهیم ارزشی و اخلاقی، ضمانت اجرایی، تعین هدف و غایت اخلاق و توجه به حسن فعلی و حسن فاعلی است.
The efficacies of hadith in Islamic ethics is concerned with the authenticity and inauthenticity of ethical hadiths. The authenticity of ethical ahadith is deeply connected to the problem of tolerance in the proofs of sunan which has led to the two views of tolerance and intolerance. In this paper, it has been argued that ethics and jurisprudence are two distinct fields and one can not agree with applying the proofs of sunan with its jurisprudental essence in ethics. Furthermore, in order to prevent disorders and damages in concerned knowledge, one should be sure about the authenticity of ethical hadiths. In this way, the hadiths of intolerance may be of considerable applications in ethics; they can be used for explaining ethical concepts and values, diciding the goal of ethics and proposing good state of deed and agent in isolation.
خلاصه ماشینی:
ثانیا: بهمنظور جلوگیری از هرج ومرجها، تحریفها و آسیبهای معرفتی باید حداقل در صدور احادیث اخلاقی به معصوم‘ وثوق و اطمینان داشته باشیم، ازاینرو احادیث مبتنی بر عدم تسامح میتوانند کارکردهای فراوانی در دانش اخلاق اسلامی داشته باشند که مهمترین آنها تبیین و تعیین مفاهیم ارزشی و اخلاقی، ضمانت اجرایی، تعین هدف و غایت اخلاق و توجه به حسن فعلی و حسن فاعلی است.
(همان) در متون اخلاق اسلامی از قاعده تسامح در ادله سنن بهصراحت سخنی بهمیان نیامده است ولی شواهدبسیاری حکایت از این واقعیت میکند که عالمان اخلاق شیوه آسانگیری را در نقل روایات اخلاقی پیشگرفتهاند و تسامح را به مسایل اخلاقی و آداب و رسوم، گسترش داده، و به همین دلیل، حدیث «اربعة مأة» را که دربردارنده چهارصد موضوع و بیشتر درباره مسائل اخلاقی و آداب است و سند سستی ندارند، پذیرفتهاند.
ک: شهید اول، 1376: 8 / 36؛ طباطبایی، بیتا: 346) بنابراین از نظر قائلین به تسامح، احادیث اخلاقی حجیت دارد و میتوان به آن عمل کرد و از نظر مخالفان تسامح در ادله سنن، خبر واحد در مسائل اخلاقی و ارزشی حجیت ندارد و نمیشود به هر روایتی عمل کرد و کندوکاو در سند و متن روایاتی که دارای بار ارزشی هستند لازم و ضروری است.
توجه به حسن فاعلی و فعلی یکی دیگر از کارکردهای حدیث در اخلاق توجه به حسن فعلی و فاعلی در رفتار است و ازنظر احادیث عملی دارای ارزش اخلاقی است و انسان را به کمال حقیقی (قرب الهی) میرساند که خود نیکو و فاعل نیز آن را با نیتی پسندیده و برای جلب خشنودی خداوند انجام دهد.