چکیده:
بخشی از دیوان خاقانی شامل اشعار عربی اوست که اغلاط زیادی در آن راه یافته و تاکنون مورد بحث و بررسی قرار نگرفته است. این مقاله با یافتن بخشی از این اغلاط کوشیده است صورت صحیح آن ها را نشان دهد. نگارندگان مقاله این اشتباهات ناشی از تصحیف، تحریف و کتابت نادرست را بررسی کرده و با توجه به اشعار دیگر خاقانی و شاعران عرب، محور عمودی اشعار، سبک شعر خاقانی، آرایه های لفظی، نسخه بدل ها، معنا و... شکل صحیح را پیشنهاد داده اند. این اغلاط به حدی زیاد است که ضرورت دارد اشعار عربی این شاعر بزرگ مجددا تصحیح شود. به دلیل عظمت و شکوه خاقانی و هنرنمایی ها و قدرت سخنوری وی در هر دو زبان فارسی و عربی لازم است سروده های عربی او عمیق تر و دقیق تر مورد بررسی قرار گیرد.
A part of Khaghani's Divan includes his Arabic poems where one can be find a large number of errors which have not already been studied and discussed. In this paper، attempts are made to illustrate some of these errors and correct them. In so doing، the present researchers have studied these errors stemming from misreading (Tashif)، distorting and miswriting، and considering Khaghani's other poems and Arab poets، the syntagmatic (metonymic) level of poems، Khaghani's poetical style، figures of speech، copies، meanings، etc، we have suggested the correct forms. These errors are so frequent; hence، it is highly necessary to correct them. Due to Khaghani's great status، his artistic skills and his powerful rhetoric in Persian and Arabic languages، it is highly necessary to study these poems more closely and precisely again.
خلاصه ماشینی:
"oohay@limarhed تاریخ دریافت:90/5/26 تاریخ پذیرش:91/2/4 فصلنامۀ زبان و ادبیات فارسی،سال 20،شمارۀ 72،بهار 1391 مقدمه اشعار عربی خاقانی که بخشی از دیوان وی را شامل میشود کمتر مورد توجه محققان و پژوهندگان قرار گرفته است؛به همین دلیل،اشتباهاتی که در تصحیح آنها وارد شده همچنان موجود است.
روش نگارندگان این مقاله در تصحیح سجادی بنا شده و علاوهبرآن در صورت تفاوت به ضبط تصحیحات دیگر نیز اشاره و شکل صحیح برخی ابیات براساس نسخه بدلهای ذکر شده در پانوشت با توضیحات لازم پیشنهاد شده است.
این واژه در بیتهای دیگری نیز دیده میشود: هذا کتبی لها سحاء#من روحی اذا اردت سحیا 4 (خاقانی،1388:950) یلثمه الدهر حین اختمه#و فوق ختمی سجاء[سحاء]بغداد 5 (همان:951) معنی بیت مصحح چنین است:کبوتر،نامههایی از سرزمین معشوق را برای من آورد و دست من برای گشودن مهر آن نامه مبادرت کرد.
شبیه همین مضمون با همان واژگان و تصاویر بیت خاقانی در شعر یکی از شاعران عرب نیز آمده است که ادعای نگارندگان را در این تصحیح بیشتر تقویت میکند: ذو غرة فی دهمة فکانه#لیل تبرقع وجهه بصباح (سقاف،1431:353/1) با این توضیحات معنی بیت مصحح چنین است:آن اسب راهوار و سیاهرنگ و سپیدپیشانی گویی شبی است که از سفیدی و درخشش صبح،برقع به سر کرده است.
ضبط«الطری»میتواند صورت مخفف و سپس اشباع شدۀ «الطر»مصدر فعل«طر»به معنی قطع کردن و بریدن باشد و طبق قاعدۀ عربی که گاهی مصدر برای مبالغه در معنی فاعلی به کار میرود،در این بیت نیز همین اتفاق صورت گرفته است؛یعنی«الطر»از نظر نحوی صفت«العضب»بوده که در معنی فاعلی به کار رفته است؛دلیل دیگر اینکه بیت قبل از آن نیز در وصف شکوه شمشیر ممدوح(مظفر بن محمد ملک)است: حم الجبال عن انتضاء حسامه#فبدا لها الرحضاء سبعة ابحر 8 (خاقانی،1388:955) معنی بیت مصحح:ستارگان ظلم و ستم به افول گرایید آنگاه که دستان خورشید عدالت(مظفر بن محمد ملک)با شمشیر تیز خود طلوع کرد."