چکیده:
هدف این بررسی آن است که روشن سازد در احادیث پیشوایان دین، برای اصلاح رذایل و تقویت فضایل اخلاقی، از چه نوع شناخت هایی استفاده شده است. روش بررسی کتابخانه ای و توصیفی است. بدین منظور، احادیث فضایل و رذایل اخلاقی مورد مطالعه قرار گرفته، روش های شناختی آنها شناسایی و سپس طبقه بندی شده اند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که شش دسته شناخت در اصلاح و مدیریت اخلاق مورد استفاده قرار گرفته اند که عبارت اند از: شناخت انسان، شناخت دنیا، شناخت مرگ، شناخت آخرت، شناخت خداوند و شناخت پیامد خلق ها و اعمال. هر کدام از این موضوعات شش گانه ابعاد مختلفی دارند و به تناسب صفات اخلاقی، هر کدام موجب اصلاح یا تقویت یک یا چند ویژگی اخلاقی می شوند. نتیجه این پژوهش، آن است که: یکم، مدل شناختی اسلام در اخلاق، یک مدل شش وجهی است؛ دوم، برای تغییر اخلاق در انسان، می توان از یک یا ترکیبی از چند عنصر از شناخت های شش گانه یاد شده استفاده نمود.
خلاصه ماشینی:
درآمد در باره نقش شناخت در اصلاح اخلاق نیک و دوری از خوی ناپسند آیات و روایات فراوانی وجود دارد و نشان میدهد که یکی از راههای مؤثر تهذیب نفوس، بالا بردن سطح دانش و معرفت آنها و افزایش آگاهی و تنظیم فکر بر اساس این آگاهیهاست.
1 نیز سبب میشود تا انسان دنیا را ناچیز بداند: نهج البلاغه، حکمت 449؛ نیز میفرمایند: «من شرفت نفسه نزهها عن دناءة المطالب؛» (تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص231).
امام صادق _ علیه السلام _ میفرماید: إن کان الرزق مقسوما فالحرص لما ذا؟ 2 آگاهی بر این که رزق هر فرد برای او مقدر شده است و به او میرسد و حرص زدن یا نزدن انسان تأثیری در کم و زیاد شدن روزی او ندارد، سبب آرامش روحی انسان میشود؛ چرا که انسان حریص برای این که انتظار دارد به آنچه که میخواهد برسد، ولی در عمل نمیرسد، دچار ناراحتی میشود و آسایش خود را از دست میدهد و همواره در رنج و ناراحتی به سر میبرد.
امام صادق _ علیه السلام _ هنگامی که از ایشان در بارۀ مبانی ایشان در زندگی سوال کردند، به تأثیر چهار شناخت در زندگی اشاره میکنند که یکی از آنها این است: و علمت أن الله _ عز و جل _ مطلع علی فاستحییت.
نیز توجه به این که زندگی دنیا، زندگی در لحظه حال است، نه در گذشته است و نه در آینده سبب میشود تا انسان فقط رنج و نگرانی لحظه ای را که در آن قرار دارد تحمل کند و در برابر مشکلات صبر داشته باشد.