چکیده:
ﺑﻪ دﻟﻴﻞ آﻣﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪن ﻣﺸﺎﻏﻞ و ﻛﺎرﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﭘﺲ از رﺣﻠﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم)ص( ﺑﻪ ﺣﺮام و ﺷﺒﻬﻪ، ﺻﻮﻓﻴﻪ از ﻣـﺸﺎرﻛﺘﻬﺎی ﺳﻴﺎﺳـﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ، دوری ﻧﻤـﻮده و ارﺗﺒـﺎط ﺑـﺎ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن را ﻧﻜﻮﻫﺶ ﻛﺮدهاﻧﺪ. ﺳﺆال اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻧﻜﻮﻫﺶ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن، راﺑﻄـﻪ ﺳـﻨﺎﻳﻲ 9 ﺑﺎ اﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﺪای "ﺣﺪﻳﻘﻪاﻟﺤﻘﻴﻘﻪ" ﺑﻪ ﺑﻬﺮاﻣﺸﺎه و ﻣﺪح او و اﻋﻮان و اﻧﺼﺎرش روﺷﻦﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎیادﺑﻲ ﺳﺎل6، ﺷﻤﺎره 22، زﻣﺴﺘﺎن7831 اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻏﺰﻧﻮی ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺧﻮد، ارﺗﺒﺎط ﺧﻮﺑﻲ داﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ. اﻳـﻦ اﻣـﺮ ﭘﺮﺳﺶ دﻳﮕﺮی را ﭘﻴﺶ ﻣﻲآورد: ﺣﻜﻴﻤﻲ ﻛﻪ دﻧﻴﺎﮔﺮﻳﺰی و اﺧﻼص را آﻣﻮزش ﻣﻲدﻫﺪ و اﻟﮕﻮی ﺑﺴﻴﺎری از ﻋﺎرﻓﺎن ﭘﺲ از ﺧﻮد ﺑﻮده و ﻫﻤﻮاره ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺗﻮﻛﻞ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌـﺎل ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﺮدن، ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺷﺎﻫﺎن را ﻣﺪح ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺎده ﺑﺮﺧﻲ اﻳﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻧﻮع ﺷﻌﺮﻫﺎ ﺑﻪ دورة ﺟﻮاﻧﻲ ﺳﻨﺎﻳﻲ ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﺄﻣﻞ در اﻳـﻦ ﺑﺨـﺶ از ﺷـﻌﺮﻫﺎی ﺣﻜﻴﻢ، درﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ وی ﺑﺎ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷـﺪن ﺑـﻪ ﺑﻬﺮاﻣـﺸﺎه و ﻓﺮزﻧـﺪش ﻣـﺴﻌﻮد، ﺳﻴﺎﺳـﺖ اﺻﻼح و ﺗﺮﺑﻴﺖ آﻧﺎن را در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. وی ﺑﺎ ﻧﺼﻴﺤﺘﻬﺎی ﻣـﺴﺘﻘﻴﻢ و ﺑـﺎ ﺗﻤﺜﻴﻠﻬـﺎی آﻣﻮزﻧﺪه، ﻇﻠﻢ و ﺑﻴﺪاد را ﻧﻜﻮﻫﻴﺪه، و ﺷﺎه را ﺑﻪ ﻋﺪل و ﻋﻔﻮ و اﺣﺴﺎن و ﺑﺮدﺑﺎری در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش ﻣﻘﺎﻟﻪ: 6/11/78 ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻘﺎﻟﻪ: 3/6/78رﻋﻴﺖ، ﺗﻮاﺿﻊ، دوراﻧﺪﻳﺸﻲ و رأی ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪ و ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﺳﻠﺤﺸﻮری در ﺣﻔﻆ دﻳﻦ وﻣﻤﻠﻜﺖ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﻜﺎرم اﺧﻼق ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻛﺮده اﺳﺖ؛ ﻳﻌﻨﻲ از ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖ ﺧـﻮد ﺑـﺮایاﺻﻼح ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺑﻬﺮه ﺑﺮده اﺳﺖ؛ ﮔﺮﭼﻪ ﻓﻘﺮ ﻣﺎﻟﻲ و اوﺿﺎع ﻧﺎﺑـﺴﺎﻣﺎن ﺳﻴﺎﺳـﻲ و اﺗﻬﺎﻣـﺎﺗﻲ ﺑﻪ وی در درﺧﻮاﺳﺘﻬﺎ و ﻣﺪﺣﻬﺎی وی ﺑﻲﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ.
خلاصه ماشینی:
اﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﻋﺎرف و ﺣﻜﻴﻢ ﻋﺎﻟﻴﻘﺪری را درﺑﺎری داﻧﺴﺖ در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺴﻴﺎری از ﻋﺎرﻓـﺎن وارﺳﺘﻪ دﻳﮕﺮ از او ﻣﺘﺄﺛﺮ ﺑﻮده و او را اﺳﺘﺎد ﻣﺴﻠﻢ ﺧﻮد داﻧﺴﺘﻪاﻧـﺪ )ﺳـﻨﺎﻳﻲ، 4531، ص 55 و 75؛ ﺷﻮﺷﺘﺮی، 7731، ص 77-57( و ﺑﺰرﮔﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻮﻟـﻮی ﺑـﺎ آن ﻫﻤـﻪ ﻓـﻀﻞ و ﻛﻤﺎل ﺧﻮد را از ﻣﺘﺎﺑﻌﺎن آن ﺣﻜﻴﻢ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ: ﻣــﺎ از ﭘــﻲ ﺳــﻨﺎﻳﻲ و ﻋﻄــﺎر آﻣــﺪﻳﻢ ﻋﻄﺎر روح ﺑﻮد ﺳﻨﺎﻳﻲ اﺳـﺖ ﭘﻴـﺸﺮو 61 )ﺷﻮﺷﺘﺮی، 7731، ص 77( از ﺣﻜـــﻴﻢ ﻏﺰﻧـــﻮی ﺑـــﺸﻨﻮ ﺗﻤـــﺎم ﺗ ـﺮک ﺟﻮﺷ ـﻲ ﻛ ـﺮدهام ﻣ ـﻦ ﻧﺎﺗﻤ ـﺎم ـ ـ ــ ـ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎیادﺑﻲ ﺳﺎل6، ﺷﻤﺎره22، زﻣﺴﺘﺎن 7831 )ﻣﻮﻟﻮی، 3631، دﻓﺘﺮ3، ص313( اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺮای رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ، ارﺗﺒﺎط ﺳﻨﺎﻳﻲ را از ﺧﻼل ﺳـﺨﻨﺎن او از ﻣﺘﻦ ﺣﺪﻳﻘﻪ اﻟﺤﻘﻴﻘﻪ و دﻳﻮان وی ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣﻲﻛﻨﺪ.
02 ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر روﺣﻲ اﻳﻦ ﻋﺎرف وارﺳﺘﻪ، ﺗﺤﻠﻴﻠﻬﺎی دﻳﮕﺮی ﻧﻴﺰ روی ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و اﺣﺘﻤﺎل دﻳﮕﺮی ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد؛ اﻳﻨﻜﻪ ﺳﻨﺎﻳﻲ ﻫﻤﻮاره راﺑﻄﻪ ﺧﻮد را ﺑـﺎ درﺑـﺎر و ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎیادﺑﻲ ﺳﺎل6، ﺷﻤﺎره22، زﻣﺴﺘﺎن 7831 ﺷﺎﻫﺎن ﺣﻔﻆ ﻛﺮده اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺷﻴﻮه ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ ﺗﻠﻘـﻴﻦ ﺑـﻪ اوﺻـﺎف ﺣﻤﻴـﺪه و ﺑـﺎ اﺗـﺼﺎف ﺑـﻪ اوﺻﺎف ﻧﻴﻜﻮ، آﻧﺎن را ﺑﻪ آن اوﺻﺎف ﺳﻮق ﻣﻲدﻫـﺪ؛ آﻧـﺎن را ﻋﺎﻣـﻞ آﻧﻬـﺎ ﻳـﺎ دﺳـﺖ ﻛـﻢ، ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻛﺮده، ﺷﺮﻣﻲ از ﺻﻔﺎت ﻧﻜﻮﻫﻴﺪه در آﻧﻬﺎ اﻳﺠﺎد ﻣـﻲﻛﻨـﺪ؛ ﮔﺮﭼـﻪ ﺗﺤﻠﻴـﻞ رﻧﺪاﻧﻪ دﻳﮕﺮی ﻧﻴﺰ از ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺳﺨﺎوت ﺳﻠﻄﺎن از اﻳﻦ ﺑﻴﺘﻬﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ: ﺣـﻖ زﺣـﻖ ﺧـﻮاه و ﺑﺎﻃـﻞ از ﺑﺎﻃـﻞ ـ ﻛـــﻪ ﻣـــﺮا ﮔﻔﺘـــﻪاﻧـــﺪ از ﭘـــﻲ دل از ﺗﻮ ﺟـﻮﻳﻢ ﻧـﺼﻴﺐ ﺧـﻮﻳﺶ اﻟﺤـﻖ ﭼﻮن ﺗﻮ ﺑـﺮ ﺑـﺎﻃﻠﻲ و ﻣـﻦ ﺑـﺮ ﺣـﻖ )ﻫﻤﺎن، ص 014( ﻳﻌﻨﻲ از ﺧﺪاوﻧﺪ، اﻣﻮر ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ و واﻻ را ﺑﺎﻳﺪ درﺧﻮاﺳﺖ ﻛﺮد و از اﻫﻞ دﻧﻴـﺎ، ﻛـﻪ ﻳـﻚ ﻣﺼﺪاﻗﺶ ﻫﻢ ﺳﻠﻄﺎن اﺳﺖ و ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ، ﭼﻴﺰﻫﺎی ﺑﺎﻃﻞ، ﻳﻌﻨﻲ اﻣﻮر ﻣﺎدی را.