چکیده:
ﻛﻼم ﻧﻮﻋﻲ ارﺗﺒﺎط اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻛﻨﻮن از زواﻳﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ. داﻧﺶﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮن زﺑﺎﻧﺸﻨﺎﺳﻲ، دﺳﺘﻮر، ﻣﻌﻨﺎﺷﻨﺎﺳﻲ، ﻛﺎرﺑﺮد ﺷﻨﺎﺳﻲ و... ﻫﺮ ﻛﺪام ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﺗﻮﺻﻴﻒ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ. ﻋﻠﻮم ﺑﻼﻏﻲ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎ اﻧﮕﻴﺰة ﺗﺒﻴﻴﻦ و اﺛﺒﺎت اﻋﺠﺎز ﻗﺮآن ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪ، ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش داﻣﻨﺔ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت آن، ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از اﺑﺰارﻫﺎی ﻣﻬﻢ اﻫﻞ ادب ﺑﺮای ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻇﺮاﻓﺖﻫﺎی ﻛﻼم ادﺑﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ. ﻋﻠﻢ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻳﻜﻲ از ﺷﺎﺧﻪﻫﺎی اﺻﻠﻲ941 ﺑﻼﻏﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺴﻂ ﻇﺮاﻓﺖﻫﺎ و ﺗﻜﻤﻴﻞ و ﺗﺪﻗﻴﻖ زاوﻳﺔ ﻧﮕﺮش اﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺠﻲ ﺑﺮای ﻧﻘﺪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ زﺑﺎن ﻣﺘﻮن دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ؛ﻛﻼم ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻮﺷﺘﺎر ﭼﻪ ﺑﻪﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎیادﺑﻲ ﺳﺎل7، ﺷﻤﺎره03 و 92، ﭘﺎﻳﻴﺰ و زﻣﺴﺘﺎن 9831 ﺻﻮرت ﮔﻔﺘﺎر، در ﺑﺮدارﻧﺪه اﺟﺰاﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻋﻠﻢ ﻣﻌﺎﻧﻲ در واﺣﺪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد. از دﻳﺪﮔﺎه اﻳﻦ ﻋﻠﻢ، ﻛﻼم ﺑﻪ ﺧﺒﺮ و اﻧﺸﺎء ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد، اﻧﺸﺎء از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻬﻢ اﻳﻦ ﻋﻠﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﻲ در ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮدن زﻣﻴﻨﺔ ارﺗﺒﺎط ﻣﺘﻜﻠﻢ و ﻣﺨﺎﻃﺐ اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ. ﭘﺮﺳﺶ از اﻗﺴﺎم ﭘﻨﺞ ﮔﺎﻧﺔ اﻧﺸﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﺬﻳﺮش ﻣﻌﺎﻧﻲ ﺛﺎﻧﻮی ﻣﺘﻨﻮع، ﻣﺘﻜﻠﻢ را در رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﻳﺎری ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ. ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ آن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ و ﻛﺎرآﻣﺪﺗﺮﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ در اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻌﺎﻧﻲ، ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺑﻴﺎن ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪ، در آﺛﺎر ﻋﻴﻦاﻟﻘﻀﺎت ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ. اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎی ﺑﻼﻏﻲ ﭘﺮﺳﺶ ﻧﻘﺶ آن را در ﺗﻘﻮﻳﺖ ارﻛﺎن ارﺗﺒﺎط، ﺗﺄﺛﻴﺮ و ﺑﻼﻏﺖ آﺛﺎر ﻓﺎرﺳﻲ ﻋﻴﻦاﻟﻘﻀﺎت ﻫﻤﺪاﻧﻲ ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻛﻨﺪ.
خلاصه ماشینی:
اﻧﺸﺎ ﻛﻪ در ﺑﺮﻗﺮاری ارﺗﺒﺎط ﻣﻴﺎن ﮔﻮﻳﻨﺪه و ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎیادﺑﻲ ﺳﺎل7، ﺷﻤﺎره03 و 92، ﭘﺎﻳﻴﺰ و زﻣﺴﺘﺎن 9831 ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻢ و اﺳﺎﺳﻲ دارد ﺑﺎ ﭘﺬﻳﺮش ﻣﻌﺎﻧﻲ ﺛﺎﻧﻮی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن، اﻣﻜﺎﻧﺎت وﻳﮋهای را ﺑﺮای ﮔﻮﻳﻨﺪه ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﭘﻴﺎم ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺮز ﺑﻼﻏﺖ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ.
ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻘﺶ ﭘﺮﺳﺶ در آﺛﺎر ﻓﺎرﺳﻲ ﻋﻴﻦاﻟﻘﻀﺎت ﻫﻤﺪاﻧﻲ 2-2-1-1 ﻛﺎرﺑﺮد ﭘﺮﺳﺶ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ آﮔﺎﻫﻲ و آﺷﻨﺎﻳﻲ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻋﻴﻦ اﻟﻘﻀﺎت ﺑﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮدن ﺟﻤﻼت ﭘﺮﺳﺸﻲ اﻧﻜﺎری، ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ آﮔﺎه ﺗﺬﻛّﺮ ﻣﻲدﻫﺪ ﻳﺎ ﺑﺎ ﻟﺤﻨﻲ ﺗﻮﺑﻴﺦ آﻣﻴﺰ ﻛﻪ در ﻫﻤﻴﻦ ﭘﺮﺳﺶ اﻧﻜﺎری ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺟﻤﻠﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺣﻮال ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻧﺎآﺷﻨﺎ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﺎﻣﻠﻲ ﺑﺮای اﻗﻨﺎع او و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺄﻳﻴﺪ دروﻧﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻄﻠﺐ اﺻﻠﻲ را ﺑﻲﭼﻮن و ﭼﺮا ﺑﻪ وی اﻟﻘﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ.
)ﻋﻴﻦاﻟﻘﻀﺎت،2631:ص 641( »ﺗﺎ ﻛﻲ ﺳﻤﻊ ﻇﺎﻫﺮ را در ﻧﺎرﺿﺎﻳﻲ ﺣﻖ ﺑﻪ ﻛﺎر داری؟« )ﻋﻴﻦاﻟﻘﻀﺎت،2631:ص 051( 061 9( ﺗﻬﻜّﻢ: »ای دوﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻛﺮدهای از دﻳﻦ؟« )ﻋﻴﻦاﻟﻘﻀﺎت،2631:ص 281( ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎیادﺑﻲ ﺳﺎل7، ﺷﻤﺎره03 و 92، ﭘﺎﻳﻴﺰ و زﻣﺴﺘﺎن 9831 01( اﻇﻬﺎر ﺗﻌﺠﺐ و ﺷﮕﻔﺘﻲ: »ﭼﻪ داﻧﻲ ﻛﻪ ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد؟« )ﻋﻴﻦاﻟﻘﻀﺎت،2631:ص 502( 11( ﺑﻴﺎن ﻋﺠﺰ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ: »ﻓﺮاﺷﻪ ﻛﻪ ﻋﺎﺷﻖ آﺗﺶ آﻣﺪ ﭼﻪ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮ آﺗﺶ ﻧﺰﻧﺪ؟« )ﻋﻴﻦاﻟﻘﻀﺎت،2631:ص 681( 21( اﺑﺮاز ﻋﻈﻤﺖ ﻣﻮﺿﻮع و ﺑﻴﺎن ﻋﺠﺰ ﻣﺨﺎﻃﺐ و ﮔﻮﻳﻨﺪه: »درﻳﻐﺎ از ﻣﻘﺎم ﺷﻬﻮد ﻛﻪ ﺧﺒﺮ داد و ﺧﻮد ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺪ ﺧﺒﺮ دادن؟« )ﻋﻴﻦاﻟﻘﻀﺎت،1431: ص 641( »درﻳﻐﺎ ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﭼﻪ ﻓﻬﻢ ﺧﻮاﻫﻲ ﻛﺮدن؟« )ﻋﻴﻦ اﻟﻘﻀﺎت،1431:ص651( 31( ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺮای ﺑﻴﺎن ﺧﺒﺮ: »داﻧﻲ اول ﭼﻴﺰی ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺑﻴﻨﻲ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟ درﻳﻐﺎ در اﻳﻦ ﻗﻴﺎﻣﺖ اﻧﺒﻴﺎ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﺎ اﻣﺘﺎن اﻳﺸﺎن« )ﻋﻴﻦاﻟﻘﻀﺎت،1431:ص 223(.