چکیده:
در ادبیات مالی، اسناد خزانه اوراق بهاداری هستند که گواه تعهد ناشر (به طور عموم دولت ها) به بازپرداخت مبلغ اسمی آنها در آینده است. این اوراق به پشتوانه تعهد و اعتبار کامل خزانه داری کل منتشر می شوند و کوپن بهره ندارند. اسناد خزانه از ابزارهای مالی دارای ماهیت بدهی هستند. هدف اصلی این ابزار، تامین کسری بوجه دولت ها است؛ اما کارکرد های متعدد دیگری مانند سنجه نرخ بهره (سود) بدون ریسک و نیز ابزاری موثر برای بانک مرکزی در اجرای سیاست پولی هستند، مدل رایج اسناد خزانه گرچه به صورت تنزیلی معامله می شوند، ماهیت ربوی داشته قابل استفاده در کشورهای اسلامی نیست؛ اما مطالعه های جدید نشان می دهد می توان با استفاده از ظرفیت های عقدهای اسلامی اسناد خزانه اسلامی طراحی کرد.تحقیق پیش رو با هدف طراحی مدل های عملیاتی اسناد خزانه اسلامی متناسب با نیازهای واقعی دولت در مواقع کسری بودجه صورت گرفته است. در این مقاله که به روش توصیفی- تحلیلی تحقیق شده، ابتدا با توجه به دو بعد «ماهیت» و «زمان» به دسته بندی انواع نیازهای مالی دولت به هنگام رویارویی با کسری بودجه اقدام شده، سرانجام به طراحی سه مدل مالی عملیاتی اسناد خزانه مطابق با بازه های زمانی گوناگون و نیز ماهیت کسری بودجه جهت خرید کالا، خرید خدمات و تامین وجوه نقد، مبادرت شده است.
In finance literature، treasury bills are securities that show the liability of their issuer (that are usually governments) to repay their nominal value in the future. These bonds are issued at the complete support of treasury’s commitment and credit and do not have any coupon. Treasury bills are debts in nature. The main objective of this instrument is financing the budget deficit of governments but they have also other functions such as free risk interest rate measurement. They are a good instrument in implementation of monetary policy. Although its current model is discounting and includes riba (so Islamic countries cannot use it)، but recent studies show that it Islamic treasury bills can be designed using the capacities of Islamic contracts.
This research seek to design operational models of Islamic treasury bills proper to real needs of the government in case of budget deficit. This paper using descriptive-analytical methodology، first classifies the financial needs of the government considering the two dimension of “nature” and “time” in case of budget deficit and finally designs three financial operational model of treasury bills appropriate with different time buckets and the nature of budget deficit in order to purchase commodities، services and funding cash needs.
خلاصه ماشینی:
2. تأمین هدفهای توسعهای(اجرای پروژهها و انجام خدمات) گاه دولت به منظور پیگیری هدفهخای توسعهای خود نیازمند اجرای طرحها و پروژههای عمرانی و نیز انجام برخی خدمات خاص است؛اما دولت به هنگام رویارویی با کسری بودجه به انجام این امور به صورت مستقیم قادر نیست؛بنابراین در چنین مواقع،دولت انجام این امور را به دیگران واگذار کرده و در برابر بدهیهای خود به انتشار اسناد خزانه مدتدار به ارزش اسمی بدهیها اقدام میکند.
اسناد خزانه اسلامی خرید کالا دولت از یک سو در جهت امور اجرایی خود نیازمند تأمین کالاهای متنوعی است و از سوی دیگر در اکثر مواقع به علت کسری بودجه و عدم منابع کافی در اختیار به تأمین هزینههای خرید مربوطه به صورت نقد قادر نبوده و از طرفی تأمین آنها ضروری و اولویت دارد.
به این صورت که دولت به انتشار اسناد خزانه مدتدار مبنی بر بدهی به طرفهای قرارداد خود اقدام کرده،به طلبکاران تحویل میدهد؛بنابراین از آنجا که اوراق منتشر شده در این شیوه به منظور تأمین کسری بودجه دولت جهت انجام طرحها و خدمات مورد نیاز وی است؛بنابراین این اوراق در اصطلاح به«اسناد خزانه اسلامی خرید خدمت»معروف هستند.
اسناد خزانه اسلامی تأمین وجوه مبتنی بر دارایی پایه سهلالبیع(مانند طلا)است که در وهله نخست در تملیک دولت است؛سپس دولت جهت دستیابی به نقدینگی به انعقاد دو قرارداد مجزا و مستقل از هم اقدام میکند؛به این صورت که ابتدا با انجام معامله بیع نقد دارایی خود را در بازار به فروش میرساند؛سپس به همان میزان از راه بیع نسیه از آن دارایی از بازار میخرد.