خلاصه ماشینی:
"4 آثار این بزرگ مرد را میتوان چنین دستهبندی کرد:5 1-آثار اصلی فلسفی به عربی،همچون «تلویحات»،«مقاومات»و«حکمة الاشراق»؛ 2-رسالههای کوتاهتر به فارسی و عربی، چون«هیاکل النور»،«الالواح العمادیه»و «پرتونامه»؛ 3-حکایتهای رمزی و داستانهایی که در آنها از سفر نفس در مراتب وجود و رسیدن به رستگاری و اشراق سخن رفته است.
8 در این رساله بیش از همه،پرندگان جای دارند و بال میگسترند،و برای این امر چند علت را میتوان برشمرد: 1-بعضی از پرندگان از قرآن گرفته شده و مقدسند،از آن جمله هدهد،که نامهبر سلیمان(ع)بود و به رازداری خویش افتخار میکرد در فصل هفتم رساله«لغت موران» هدهد دارای نقش اصلی است.
موران دو پاسخ را طرح میکنند:زمینی است،و دریایی است؛این امر رمزی است از حیرت انسان و اختلاف اندیشههای آدمیان،در بخش چهارم موری متصرف دیگران را به تأمل میخواند تا به حقیقت وقوف یابند؛مور متصرف کنایه است از پیران راهدان که میتوانند آدمی را به اصل و خاستگاه موجودات رهنمون شوند.
اما توجه سهروردی به مرشد طریق از آن روی است که چنین کسی به مرتبه تمکین و یقین رسیده و از فیض روح القدس بهره گرفته است و به همین سبب سالک میتواند با هدایت و ارشاد -که راهدان است و به کمینگاههای نفس اماره آگاهی دارد-به اصل خویش باز گردد و از آفات و لغزشها مصون ماند و پذیرای اشراق عالم بالا شود.
که در دل انسان یا حقیقت وجود او مضمر است و این بدان لحاظ است که جام مزبور نمادی از حقیقت هستی آدمی است چنانکه سهروردی خود گوید: ز استاد چو وصف جامجم بشنودم خود جام جهاننمای جم من بودم51 فصل پنجم در بیان شیوهء سلوک عرفانی است."