چکیده:
در تمدن های دوران باستان، باورهای مردمان درباره خدایان و شاهان و چگونگی انجام مناسک و آیین ها از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. یکی از آیین های تمدن های خاورمیانه باستان که در ارتباط با آن، مراسم گوناگونی بین این تمدن ها رایج بوده، ادای احترام نسبت به خدایان و شاهان بوده است. از آنجا که بین این تمدن ها در زمینه های گوناگون زبانی، دینی و آیینی شباهت بسیاری وجود داشته و به دلیل ارتباط، تاثیرات متقابلی بر هم داشته اند، می توان به باورهای آنان درباره این آیین ها پی برد. در این مقاله، تلاش بر آن است که نوع احترام نسبت به شاهان ایرانی در دوره هخامنشی و ساسانی بررسی شود و در عین حال، نگاره پرسپولیس در دوره هخامنشی و نگاره های ساسانی، با نگاره های شرق باستان مقایسه شود تا به منشاء ادای احترام در دوره هخامنشی و ساسانی و چگونگی انجام این آیین ها، شباهت ها، تفاوت ها و باورهای آنان برده شود.
In the ancient time`s civilizations، peoples` believes about gods and kings and how to perform rituals and ceremonies were of a special importance. One of the rituals of ancient Middle East civilizations having several related prevalent ceremonies was paying respect to gods and kings. As there have been similarities between the civilizations -regarding their languages، religions، and ceremonies- and they had reciprocal effects on each other، it is possible to figure out what their believes about such ceremonies are. In this article، the attempt is made to investigate the kind of respect to Iranian kings during Achaemenid and Sassanid dynasties، meanwhile، the paintings of Persepolis at the time of Achaemenid and the paintings related to Sassanid are compared with ancient paintings to help investigating the source of respect، the quality of these rituals and the civilizations` similarities، differences، and believes during the two dynasty.
خلاصه ماشینی:
در هر حال، حالت خم شده زانوان احتمالا بازمانده از دوران هند و اروپائی است (Skjærvø, 2005: 61)؛ در این زمینه، میتوان به متون هیتی استناد کرد که در آنها به کرنش و ادای احترام نیایشگر اشاره اجمالی شده و دربارة نیایش کردن، افعالی چون« بلند کردن دست»، «خم شدن» یا «زانو زدن» به کار رفته است که غالبا در آرینا مقابل خدای خورشید، صورت میگرفته است(Singer, 2002: 13).
برای نمونه، در این نگارهها خدای شمش چاقو به دست نشان داده می شود که از شانههایش نور میتابد و پایش بر کوهی موسوم به «حالت صعود» قرار دارد(تصویر 8) این نسخه از پیکرنگاری خدا روی شمار بسیاری از مهرهای دورة بابلی کهن به جا مانده است(تصویر 9).
چنین اشاراتی در سراسر دورة آشوری-نو نیز دیده میشود که نشان می دهد این شاه از نظر کمال، مانند خدا بوده است (ibid: 86).
نقش برجسته داریوش در پرسپولیس، آیین احترام در دورة هخامنشی را نشان میدهد: که صاحب منصبی با دست برافراشته برابر دهان و کف دست نزدیک به صورت، پیش شاه بزرگ ایستاده است (Frye, 1972: 107).
احتمال می رود که این عمل احترام، نشان ویژة پروسکونس نزد شاه بوده است و اساسا بوسیدن دست خود شخص، تأییدی بر ریشه شناسی واژه یونانی آن است (Frye, 1972: 107).
در صورتی که شاهان بابلی متأخر این نوع احترام را برای پرستشگرانی که تصویر آنها بر روی مهرهای بابلی متأخر آمده است، ابداع کرده باشند، ممکن است در متون هخامنشی به معنای درود یا حالت اشاره مقدس و طلب سعادت باشد (Brisch, 2008: 107).