چکیده:
جامعه عشایری ایران که تا آغازقرن حاضر(ه. ش) نقش تعیین کنندهای در اوضاع اجتماعی و سیاسی کشور داشتند بهدنبال برخی رویدادهای سیاسی ازجمله سیاست اسکان عشایر توسط رضاشاه اهمیت سابق خود را از دست داده و بهتدریج به حاشیه رانده شدهاند. این مقاله با هدف بررسی تحولات اجتماعی، فرهنگی در بین عشایر ترکمن که امروزه بیشتر یکجانشین شدهاند با تأکید بر یک شهر عشایر نشین در شمال ایران (بندر ترکمن) صورت گرفته است. شهر نوبنیادی که به منظور اسکان عشایر در دوره رضاشاه(حدود80 سال پیش) در یکی از پایانههای راه آهن سراسری ایران شکل گرفته و امروزه چهارمین شهر استان گلستان محسوب میشود. به همین منظور، ضمن بهرهگیری از کتب و اسناد موجود، از مطالعه میدانی و برخی روشهای تحلیلی از جمله روش بوژوگارنیه، تست ورتهایم، روش ورنه، و همچنین نرم افزارExcel بهره گرفته شد. روش تحقیق حاضر، بهدلیل بررسی تحولات اجتماعی این جامعه در طول 80 سال گذشته، از نوع تحلیلی- تکوینی میباشد. برخی نتایج حاصل از این تحقیق عبارتند از: موثر بودن سیاست اسکان عشایر و حذف ترکمنها از لیست جامعه عشایری کشور، توسعه اجتماعی و اقتصادی شهر در طول حیات کوتاه خود نسبت به شهرهای مجاور قدیمی، رشد فرهنگی جامعه بویژه زنان ترکمن و همسویی آنان با تحولات معاصرجامعه ایران در زمینه گسترش سواد و مشارکتهای اجتماعی.
The Nomad communities played an important role in the socio-economic status of the Iranian society from the beginning of the twentieth century. Following the political events of Reza Shah such as settling strategy، the nomads lost their importance and marginalized. The present paper aims study the social and cultural transitions among the Turkman tribe to find out how settling strategy led to the emergence of a tribal town in the north of Iran. Town of Bandar Turkman was established about 80 years ago by the Pahlavi regime in the vicinity of national rail terminal of the country، which now ranks forth among the urban centers of Golestan province. The research method is based on the analytical models of BeaujeuGarnier، Wertheim test and Vernet by using Excel to illustrate the results. The study gained an analytical-evolutional approach due to its historical nature. The results revealed that the settling strategy has been influential on the socio-cultural structure of Turkman tribe which led to the economic and social development of the new town of BandarTurkman compared to the old urban places of the region. Also it is obvious that the women society gained more as they became more literate and now are participating in the different social activities which had less opportunity in their old life style.
خلاصه ماشینی:
برخی نتایج حاصل از این تحقیق عبارتند از: موثر بودن سیاست اسکان عشایر و حذف ترکمنها از لیست جامعه عشایری کشور، توسعه اجتماعی و اقتصادی شهر در طول حیات کوتاه خود نسبت به شهرهای مجاور قدیمی، رشد فرهنگی جامعه بویژه زنان ترکمن و همسویی آنان با تحولات معاصرجامعه ایران در زمینه گسترش سواد و مشارکتهای اجتماعی.
آنامرادنژاد وهمکارش، دریک بررسی مفصل به تحولات 40 ساله درجامعه عشایری ایران پرداخته وطی چاپ مقالهای با عنوان: Demographic Changes of Nomadic Communities in Iran در مجله Asian populatin studies درسال 2010، به این موضوع با نگاهی جمعیت شناسانه پرداخته و به این نتیجه رسیدهاند که جامعه عشایری ایران بدلایلی مانند اجرای سیاست اسکان عشایر در دوره رضاشاه، اجرای طرح ملی کردن مراتع، گسترش زمینهای کشاورزی در مراتع، ادامه تحصیل فرزندان عشایر و راحت طلبی برخی ازخانوادهها، درحال حذف شدن از عرصه زندگی اقتصادی و اجتماعی ایران می باشد.
تحولات جمعیتی یکی از موارد مورد مطالعه درتحولات اجتماعی بحث جمعیت وتحولات آن میباشد جمعیت بندرترکمن ازسال 1335 (اولین دوره سرشماری عمومی در کشور) تاآخرین دوره (1385) از رشدی 4/3 درصدی برخودار بوده و جمعیت آن از 8284 نفر به 45045 نفر افزایش یافته است و باوجود رشد اندک توانسته است از برخی شهرهای مجاورخود که قبل از این شهر وجود داشتند مانند گمیشان و بندرگز پر جمعیتتر شود و به چهارمین شهراستان گلستان تبدیل گردد(شکل1).