چکیده:
بروز مشکلات محیط زیستی، در ابعاد مختلف، ناشی از عدم رعایت ملاحظات و معیارهای محیط زیستی در مکان یابی شهرهای جدید است. هدف اصلی این مقاله مقایسه معیارهای مختلف بر اساس مطالعات کتابخانهای و نظرات کارشناسان و تعیین معیارهای مناسب به منظور ارزیابی توان محیط زیستی جهت استقرار شهرهای جدید برای دستیابی به توسعه پایدار شهری است که کمترین اثرات سوء را در حال حاضر و در بلند مدت به دنبال داشته باشد. در این تحقیق کاربرد رویکرد ارزیابی چند معیاره و به طور مشخص استفاده از روش الگوی فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) درارزیابی توان سرزمین حوزه آبخیز زرد خوزستان جهت توسعه شهری، در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)، مورد بررسی قرار گرفته است. مدل AHP یکی از معروفترین فنون تصمیم گیری چند منظوره برای وضعیتهای پیچیده ای که سنجندههای متضاد وچندگانه دارند، به شمار میرود و قابلیت آن در برنامه ریزیهای محیط زیستی از جمله ارزیابی توان سرزمین به اثبات رسیده است. لذا در این مطالعه از 13 معیار استفاده شد که از طریق روش(AHP) به صورت زوجی مقایسه شده و وزن عوامل محاسبه گردید. نتایج نشان میدهد که معیارهای نقاط زلزله خیز، کاربری اراضی، خاکشناسی دارای وزن بیشتری نسبت به دیگر معیارها بوده و براساس نقشه نهایی قسمت شمالی، مرکزی و شرقی حوزه آبخیز زرد و از لحاظ تقسیمات سیاسی دهستان قلعه تل از بخش مرکزی شهرستان باغملک از لحاظ توسه شهری دارای بالاترین اولویت است. نتایج بدست آمده از این تحقیق میتواند به عنوان الگویی جهت انتخاب مکانهای مناسب توسعه شهری با توجه به رعایت ملاحظات زیست محیطی مورد استفاده قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
"این پژوهش، کاربرد معیارهای منطبق با ملاحظات زیست محیطی به منظور تعیین معیارها و الگوی وزن دهی شده به منظور ارزیابی توان محیط زیستی در تعیین مناطق مناسب جهت توسعه شهری در حوزه آبخیز زرد خوزستان پرداخته است که کمترین اثرات سوء را در حال حاضر و در بلند مدت به دنبال داشته باشد.
لازم به ذکر است با توجه به افزایش تعداد مقایسات میان معیارها و به دلیل اینکه با یکی از اصول روش وزن دهی AHP منافات پیدا میکرد (هر چه تعداد عناصر در یک سطح زیادتر باشد، احتمال وجود ناسازگاری در فرآیند مقایسات بیشتر است) لذا در ابتدا تعداد20 معیار در مکان یابی شهرها اننخاب شد که از بین این معیارها 15 معیاری که دارای بیشترین اشتراک بودند انتخاب گردید ودرنهایت با استفاده از نظر کارشناسان و ویژگیهای اکولوژیکی منطقه 13 معیار انتخاب گردید.
نتایج تحقیق حاضر امکان استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) را برای ارزیابی توان زیست محیطی درسطح حوزه آبخیز اثبات نموده و میتواند به عنوان الگویی جهت آگاهی مدیریت کلان به منظور برنامه ریزی اصولی و منطبق با معیارهای توسعه همسو با محیط زیست به منظور بهبود رویههای مدیریتی در سطح کلان مورد استفاده قرار گیرد.
شکل (5) مقایسه درصد فراوانی طبقات توان کل حوزه آبخیز زرد خوزستان شکل (6 )نقشه توان اکولوژیک توسعه شهری حوزه آبخیز زرد با استفاده از روش AHP (Multicriteria decision making) (MCDM) تصمیمگیری چند معیاری Consistency ratio)) نسبت توافق (CR) (MADM) (Multiattribute decision making) تصمیمگیری چند صفتی Geographical Information System سامانه اطلاعات مکانی ((GIS منابع: 1- آذر، ع؛رجب زارده، ع، 1381، "تصمیم گیری کاربردی (رویکردMADM)"، نشر نگاه دانش، چاپ اول 2-پرهیزگار."