چکیده:
نگارش و تنظیم وقفنامهها از گذشتههای دور تاکنون اسلوب وشیوهی خاصی داشته است. شیوهی انشای هر وقفنامه و اصطلاحات و تعابیر مختلف به کار رفته در آن نه تنها حکایت از نوع تفکر و اندیشههای مذهبی، اجتماعی و فرهنگی مردمان آن عصر دارد بلکه در حوزهی سند شناسی نیز در خور توجه بوده و میتواند مورد استفادهی پژوهشگران حوزهی زبان شناسی قرار گیرند. در این مقاله یکی از وقفنامههای متعلق به روزگار قاجاریه در شهر اراک (مرکز استان مرکزی) مورد بازخوانی قرار گرفته و سپس مسایل مختلف زبانی آن همچون روابط معنایی میان واژگان و ویژگیهای نوشتاری و نکات دستوری وقفنامه بررسی و تحلیل شده است.
خلاصه ماشینی:
>هممعنایی ضمنی(ترادف) >تقابل واژگان (تضاد معنایی) >شمول معنایی در سطح واژه >نمونههایی از شمول معنایی در سند بررسی شده >آوردن واژگانی با بار عاطفی مثبت و منفی >توازن واژگانی و آوایی >تکرار >تکرار همخوان یا یک صامت در دو یا چند واژه >اشتقاق یا هم ریشگی واژگان >عناصر به کاررفته در وقفنامه >به کاربردن ترکیبات و جملات نعتی عربی >باهم آیی های واژگانی >شاخص شخصی و شاخص اجتماعی(القاب و توضیحات) >عناوین قبل و یا بعد از اسمها >اوزان و مقادیربه کار رفته در وقفنامه >شرح واژگان دشوار هممعنایی ضمنی(ترادف) هممعنایی که در دستور سنتی قدیم از آن به نام ترادف معنایی یاد شده از جملهی مباحث معنی شناسی به شمار میرود که در بررسی و تحلیل ساخت واژگانی یک متن از نظر معنایی مورد توجه قرار میگیرد.
نمونههایی از وجود این مفهوم زبانی را در وقفنامهی حاج حسن ملک ذکر مینماییم: خیرات و مبرات - صدق و صفا - علم و یقین - مخفی و پوشیده - نفایس و زخارف - وقف مخلد صحیح شرعی و حبس مؤبد دایمی- جنت و رضوان - بیت التخلیه و مستراح - حصیر و بوریا - خارج شدنی و بیرون شدنی- وجوه خیرات و صدقات تقابل واژگان (تضاد معنایی) یکی دیگر از مواردی که در بررسی ساخت واژگانی یک متن از نظر معنایی میبایست مورد توجه و بررسی و تحلیل قرار گیرد تقابل معنایی است که در سنت مطالعهی معنی با عنوان تضاد معنایی از آن یاد میشود.