چکیده:
تحلیل گفتمان دارای سه رویکرد ساخت گرایانه، نقش گرایانه و تحلیل انتقادی گفتمان است. نورمن فرکلاف از نظریه پردازان این شیوه در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین به بررسی متون پرداخته است. بر این مبنا، رمان مدار صفردرجه (1370) اثر احمد محمود از گونه های رمان سیاسی با این رویکرد تحلیل می شود. در تحلیل رمان هایی از این سنخ، بهترین رویکرد، نوع اخیر است؛ زیرا در این داستان درباره این مباحث می توان بحث کرد که آیا گفتمان غالب بر انقلاب اسلامی در دهه شصت در آفرینش داستان هایی مانند مدار صفردرجه در فضای جدید تاثیرگذار بوده است؟ بنابراین، در این تحلیل باید از الگوی سه لایه فرکلاف برای تحلیل گفتمان استفاده کرد که به اصل متن (شامل تحلیل زبانی در قالب واژگان، دستور، نظام آوایی و انسجام در سطح بالاتر از جمله)، کردار گفتمانی (تولید و مصرف متون) و کردار اجتماعی توجه ویژه ای دارد. در نهایت، می توان متن مدار صفردرجه را متاثر از گفتمانی دانست که تولید چنین متنی را می طلبید و آن گفتمان و هژمونی غالب نیز در سال های بین 1350 تا 1357 منطبق با جامعه سال های دهه شصت تا هفتاد در زمینه فرهنگ، اقتصاد و سیاست آن دوره (کردار اجتماعی) بوده است که وجود و چاپ و انتشار چنین متنی را می طلبیده است.
One of the best ways to analyse and critical a novel is critical discousse analysis with in the frome work of text-internal or text-internal approach kike that of norman fair clove.he studies text at three levels:description،interpretation،explantion.poletical novel is also a kind of story literature in iran in the part century.of course it has some element and components making it distiactive from the other approachea.so these kinds of stories are best analysd by CDA.this article studies the novel the orbit zero degree with in the frame work of CDA،analysing its forgrounded elements swehas semiology of its title،image،characters(agent،them،narrator).its narratology،scheme and the them of the story.its loction and its time in the fielde of political novel.the findings of the present article indicate the novel the orbit zero degree as a litrerary text with in the approch of norman fair clove is in intrection with discover and social acts and social hegmony.
خلاصه ماشینی:
در تحلیل رمانهایی از این سنخ، بهترین رویکرد، نوع اخیر است؛ زیرا در این داستان دربارة این مباحث میتوان بحث کرد که آیا گفتمان غالب بر انقلاب اسلامی در دهة شصت در آفرینش داستانهایی مانند مدار صفردرجه در فضای جدید تأثیرگذار بوده است؟ بنابراین، در این تحلیل باید از الگوی سهلایة فرکلاف برای تحلیل گفتمان استفاده کرد که به اصل متن (شامل تحلیل زبانی در قالب واژگان، دستور، نظام آوایی و انسجام در سطح بالاتر از جمله)، کردار گفتمانی (تولید و مصرف متون) و کردار اجتماعی توجه ویژهای دارد.
2. پیشینة تحقیق با توجه به موضوع پژوهش که تحلیل الگوی نورمن فرکلاف در ادبیات داستانی فارسی است، درباب پیشینة این پژوهش در ایران میتوان از مقالات و کتابهایی که در زمینة الگوی تحلیلی فرکلاف نوشته شده است نام برد؛ مانند آقاگلزاده و همکاران (1389) در مقالهای با نام «کارآمدی الگوی تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف در نقد و ارزیابی برابرها در متون ترجمهشدة خواهران اثر جیمز جویس» به این نتیجه رسیدهاند که «نکتة مهم در این تحقیق این است سه مرحلة توصیف، تفسیر و تبیین در الگوی فرکلاف که متناوبا در تحلیل انتقادی متن نقش ایفا میکنند، در مرحلة چهارم، یعنی مرحلة بازتولید بهطور همزمانی در فرایند رمزگشایی و برابری ادبی دخالت دارند».
با توجه به این نکات در بخش تبیین، این سؤال مطرح میشود: آیا گفتمان غالب بر انقلاب اسلامی در دهة شصت در رمانهای برساخته در فضای جدید تأثیرگذار بود و به رمانهایی اجازة تولد داده است که همسو با گفتمان فرهنگی غالب شکل گرفتند؟ آیا این گفتمان غالب در رمانهای سیاسی این دوره بهاندازة سایر رمانها تأثیر گذاشته است؟ به عبارت دیگر و بر اساس الگوی سهلایة فرکلاف برای تحلیل گفتمانی باید گفت سه لایة متن، کردار گفتمانی (گفتمانهای جاری) و کردار اجتماعی (زمینه) در تعامل با یکدیگر است و نوع، زبان و دنیای متن را تعیین میکنند.