چکیده:
پژوهش حاضر، به بررسی و نقد مقاله کوین رینهارت با عنـوان «اخـلاق و قـرآن » می پردازد که در دائرةالمعارف قرآن منتشر شده اسـت . همچنـین واجـد نکتـه هایی مثبت ، و نیز استقصایی کامل از مفهوم شناسی اخلاق در قرآن است . در عین حـال ، در مقاله رینهارت نکات قابل تاملی به چشم می خورد که پژوهش حاضر به تحلیـل آنها خواهد پرداخت . برخی از برداشت های رینهارت که نقد و بررسـی خواهـد شـد، عبارت اند از: ١. در قرآن هیچ اشاره ای به اینکه «خوب »، به فلان دلیـل عارضـی خـوب اسـت ، وجود ندارد. ٢. قرآن به توانایی ها و امیال انسان نگاهی بدبینانه دارد. همچنین وصـف طبیعـت انسان در قرآن خوش بینانه نیست . ٣. از برخی آیات قرآن می توان برداشت کرد که خداوند موجب خطای فرد خطاکـار می شود. در این صورت ، انتخاب اخلاقی امری واهی خواهد بود و مجازات کردن به دلیل خطای اخلاقی ، کاری ناعادلانه به نظر می رسد. ٤. نظریه اخلاقی قرآن را می توان صورتی از حسن و قبح الاهی دانست کـه در آن «خوب »، صرفا بدان سبب خوب است که خداوند دستور داده است . در این مقاله می کوشـیم پـس از نقـل هـر یـک از نظریـات فـوق ، بـا رویکـرد عقل گرایی دینی آن را تحلیل و بررسـی کنـیم و نشـان دهـیم کـه نگـاه جـامع و همه جانبه به مجموعه آیات قرآن ، چنین ایرادهایی را برنمی تابد.
خلاصه ماشینی:
١. طرح مسئله تأثیر دین بر اخلاق ، از جمله مباحثی است که در حدود یک قرن گذشته ، موضوعی برای بحـث و تضارب آرای متألهان و متکلمان ادیان توحیدی بوده است ؛ به ویژه این پرسش که میـان ایـن دو حقیقت مقدس و فراگیر، چه نوع رابطه ای را می توان تصور کـرد؟ و اینکـه آیـا اخـلاق می توانـد مقتبس و مستنتج از حقایق اعتقادی و دینی باشد یا آنکه اخلاق ، امری مقدم بر دین و مستقل از آن است ؟ در قـرآن ، بـه عنـوان مهم تـرین منبـع الاهـی مسـلمانان ، مسـئله رابطـه دیـن و اخـلاق از زوایـای گونـاگونی قابـل پیگیـری و مطالعـه اسـت و دانشـمندان اسـلامی و شـرق شناسـان در این باره پژوهش هـای مختلفـی انجـام داده انـد.
به نظر می رسـد جزئـی نگـری و نادیـده انگاشـتن مجموعـه حقـایق قرآنـی ، وجـه مشـترک این برداشت بـا مـورد پـیش گفتـه اسـت ؛ زیـرا کـم نیسـتند آیـاتی کـه بـه ویژگی هـای مثبـت انسـان اشـاره دارنـد و مفسـران نیـز بـرای آیـات مـورد بحـث توجیهـات منطقـی و عالمانـه ای ابراز کرده اند.
٤. نتیجه گیری در این پژوهش ، پس از بیان دیدگاه های تأمل برانگیز رینهارت در مباحثی مانند خوب و بد قرآنی ، نگاه قرآن به طبیعت و توانایی های انسان ، واهی بودن انتخاب اخلاقـی بـا توجـه بـه جبرگرایـی برخی آیات و نگاه مبهم قرآن به حسن و قبح عقلی یا نقلی به دفاع از آنها پرداختیم .