چکیده:
این پژوهش در پی شناخت وضعیت فرهنگی منطقة حجاز پیش از بعثت پیامبر( با توجه به شناخت منابع سازندة آن است. راهبرد روششناختی برای دستیابی به منابع، مراجعه به آثار مورخان و شناسایی منابع اثرگذار بر فرهنگ پیش از بعثت است؛ سپس به تحلیل مفهومی یا کارکردی این منابع با توجه به اسناد تاریخی موجود میپردازیم تا به سازوکار عمل این منابع دستیابیم. حاصل این پژوهش دستیابی به چند منبع مهم و مؤثر در ساخت فرهنگ پیش از بعثت است. در این نوشتار دو مورد از آن، یعنی قبیله و دین و نقش آنها در ساخت فرهنگ منطقة حجاز بحث و بررسی میشود.
The present paper seeks to recognize the cultural condition of Hejaz region before Holy Prophet's mission with regard to its constituent sources. As its method، is refers to historians' works and recognize sources influencing the culture before Holy prophet's mission. Then، it offers a conceptual or applied analysis of these sources with regard to existing historical documents in order to find the modus operand of these sources. The research findings are some important and influential sources in forming the culture before Holy Prophet's mission. This paper sheds light on two sources، i.e. tribe and religion which played role in forming the culture of Hejaz region.
خلاصه ماشینی:
"با توضیحی که در ذیل بیان میشود، به نظر میرسد ریشه و اساس دین در حجاز و در میان عدنانیها، دین ابراهیمی است که با گذر زمان دچار تغییر شد و سرانجام به بتپرستی رسید؛ اما این روند در همینجا به پایان نرسید، آیین بتپرستی، دستکم در مناطق مجاور و مرتبط با منطقههای یهودینشین با برخی عناصر یهودی نیز همراه شده است.
ازآنجاکه ریشه و نسب خود را به اسماعیل( بازمیگردانند و نیز با توجه به اهمیتی که برای جد اعلی قائل بودند، پس باید احساس و هویت مذهبیبودن میداشتند؛ یعنی چیزی مانند وضعیت پاکستان که مسلمانان هند بهسبب مسلمان بودن از هند جدا شدند و این کار در احساس هویتی آنان مؤثر است.
ضمن آنکه برای داوری دربارة دینداری یک اجتماع انسانی گاه باید دید نزد آن مردمان، دین چه جایگاهی دارد و آنگاه داوری کرد که آیا همان دین در نزد آنان حضوری فعال دارد و آیا بهاندازة چشمگیری از شیوة زندگی و فرهنگشان را میسازد یا نه؛ مثلا نمیتوان با معیارهای مسیحی یا اسلامی، میزان دینداری عرب پیش از بعثت را اندازه گرفت؛ زیرا دراینصورت، با افرادی کافر مواجه خواهیم بود.
حضور جن در زندگی مردم را در دو بخش میتوان بررسی کرد: نخست، در زندگی عمومی مردم که افراد در زندگی روزمره با جن سروکار داشتند و با منافع یا مضرات آن مواجه بودند؛ برای نمونه، هنگام تنهایی و در بیابان با آن روبهرو میشدند؛ دیگر برای درمان بیمارها از امور مرتبط با جن، همچون دندان روباه استفاده میکردند (همان)؛ اما بخش مهم کاهنان رویارویی با جن را بهطور تخصصی انجام میدادند آنان افرادی با توانمندیهای ویژه بودند و بر اثر ارتباط با ارواح و اجنه دست به کارهای خارقالعاده میزدند."