Abstract:
کشورهای برخوردار از نفت، مواد معدنی و به طور کلی ثروت منابع طبیعی، در نشان دادن عملکرد مناسب اقتصادی دربرابر همتایان خود که از چنین منابعی بی بهره اند، ناکام مانده اند؛ و این امر عمدتا به علت آثار جانبی ناخوشایند چنین منابعی است. در این پژوهش، با مرور ادبیات این حوزه، برخی از مهم ترین سازوکارهای اثرگذاری منابع طبیعی بررسی می شود؛ مواردی نظیر: 1. روند بلندمدت در قیمت جهانی، 2. نوسانات قیمت، 3. کوچک شدن دائمی بخش صنعت، 4. نهادهای استبدادی و جرگه سالار (الیگارشی)، 5. نبود نهادهایی که به ناپایداری و هرج و مرج دامن می زنند، 6. چرخه ای بودن بیماری هلندی. در این میان، تردیدگرایان، اساسا مفهومی به نام «نفرین منابع طبیعی» را زیر سوال می برند و به برخی از کشورهای صادرکننده کالا که عملکرد موفقیت آمیزی داشته اند، اشاره و چنین استدلال می کنند که صادرات و رونق منابع الزاما پدیده هایی برون زا نیستند. همچنین، در این مقاله، برخی نهادها و سیاست های برگرفته از تجربه و پیشینه موفق کشورهایی پیشنهاد می شود که به توانمندی استفاده مناسب از چنین منابعی دست یافته اند. نتیجه گیری نهایی از سازوکارهای متعدد اثرگذاری منابع طبیعی چنین نیست که نیاز به ثروت مواد معدنی، ضرورتا به توسعه نیافتگی اقتصادی و سیاسی ازطریق بسیاری از این سازوکارها منجر خواهد شد؛ بلکه به جای آن، بهتر است به فراوانی منابع به عنوان شمشیری دولبه نگاه کرد، که هم مزایا و هم خطرهایی درپی دارد: به همان اندازه که ممکن است صرف امور نابه جا شود، به کارگیری شایسته آن می تواند منافع بی شماری را به ارمغان آورد.
Machine summary:
(Humphreys, Sachs & Stiglitz در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ، در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎﻳﻲ ﭼـﻮن »ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﻓﺮاواﻧـﻲ ذﺧـﺎﻳﺮ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻲ ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻛﺸﺎورزی ﻳﺎ ﻣﻌﺪﻧﻲ ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﺑﺮای ﻧﻔﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺪل ﺷﻮﻧﺪ؟« و »ﭼﻪ ﺳﺎزوﻛﺎری درﭘﺲ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮﻫﺎﻳﻲ وﺟﻮد دارد؟«، در اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮی ﮔﺴﺘﺮده ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﺳﺎزوﻛﺎرﻫﺎ را ﻛﻪ در ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﻣﺘﻌﺪد اﻳﻦ ﺣﻮزه ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ ﺷـﺪه اﺳﺖ، ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻋﻨﻮان ﻛﺮد: 1.
ﻣﻨﺒﻊ: 58 :6002 ,Snowdon & Vane, 2005: 634; Sala I Martin ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ رودرﻳﻚ اﺷﺎره ﻛﺮده، ﭘﺮﺳـﺶ اﺳﺎﺳـﻲ در ﺗﺤﻠﻴـﻞ رﺷـﺪ اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻛﺪامﻳﻚ از اﻳﻦ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻋﻠﻲ ﻛﻪ در ﻧﻤﻮدار ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ، ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ اﻫﻤﻴـﺖ را دارد.
3. 1 ﺿﻌﻒ ﻧﻬﺎدی، ﻓﺴﺎد و راﻧﺖﺟﻮﻳﻲ ﻳﻜﻲ از ﻧﻤﻮدﻫﺎی ﺑﺮﺟﺴﺘﺔ ﺿﻌﻒ ﻧﻬﺎدی، ﻓﺴـﺎد ) & Mauro, 1995; Bardhan, 1997; Leite 9991 , (Weidmannو راﻧﺖﺟﻮﻳﻲ )1002 , (Rossاﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣـﺎﻧﻌﻲ ﺟـﺪی درﺑﺮاﺑـﺮ رﺷـﺪ اﻗﺘﺼﺎدی ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻲﺷﻮد؛ ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ ﺛﺮوت ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از ﺗﻮزﻳـﻊ ﻣﺠـﺪد ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻪﺳﻤﺖ ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی ﻛﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ، ﻣﺎﻧﻊ از اﺗﺨﺎذ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎﻳﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ارﺗﻘﺎی رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﻨﺪ )0002 ,.
(Dasgupta & Healﻣﻨﺎﻓﻊ ﺗﺠﺎرت آزاد، ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻧﺘﺎﻳﺞ زﻳﺎﻧﺒﺎر اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ اﺳﺖ: ﻛﺸﻮر ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺪون ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺻﺎدرات ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ در وﺿﻌﻴﺖ ﺑﻬﺘﺮی ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد، و اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮردی رخ دﻫﺪ، ﺑﻪﻧﻮﺑﺔ ﺧﻮد ﻣﺎزاد ﻧﺮخ اﺳﺘﺨﺮاج را ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ)92(.