Abstract:
یکی از مقولات بنیادین در اندیشه معاصر، کرامت انسان است. نوشتار حاضر پس از معناشناسی کرامت انسان در نظام معنایی قرآن، میکوشد به آیاتی که به نتایج و لوازم کرامت انسان در گفتمان قرآن اشاره شده است، بپردازد و از منظر آیات متعدد در حوزه کرامت انسان، به لوازم کرامت انسان دست یابد. از آنجا که نتایج و لوازم کرامت انسان امروزه با مباحث حقوق بشر رابطهای ناگسستنی یافته است، تحلیل و تبیین آن در چارچوب قرآن کریم امری ضروری است. این مقاله با ژرفکاوی در لوازم کرامت انسان، به حق حیات، حق آزادی (آزادی در انتخاب، آزادی بیان، آزادی تشکیل اجتماعات و آزادی اندیشه)، حق برخورداری از عدالت و نیز تساوی در برخورداری از امتیازهای اجتماعی برای همه انسانها دست یافته است
Machine summary:
افزون بر این به اعتقاد صاحب المیزان، آیه مورد بحث در مقام امتنان همراه با نوعی عتاب و سرزنش نسبت به نافرمانی بشر از خداوند است که این ویژگی ایجاب میکند که مقصود از آیه شریفه اعم از موحدان و مشرکان و کافران باشد، چهاگر مقصود نمیداشت و اگر مقصود تنها انسانهای خوب و مطیع بود، معنای امتنان و عتاب درست در نمیآمد (طباطبایی، 1363: 13 / 214) و آلوسی، نیز کرامت را برای همه آدمیان از نیکوکاران و بدکاران میداند و امتیازی را برای گروهی بر دیگری در بهرهمندی از کرامت نمیپذیرد (آلوسی، 1415: 8 / 112) اما به تعبیر آیتالله جوادی آملی، کرامت انسانی در قرآن آن است که در قلمرو دین میگنجد.
عمل نیک و اخلاق کریمهای برای انسان فضیلت شمرده میشود که در شرایط آزاد از او ظهور و بروز یابد و حق حیات، آزادی و امنیت شخصی که در ماده سه اعلامیه حقوق بشر به رسمیت شناخته شده است، اساس همه حقوق سیاسی و آزادیهای مدنی متعاقب آنها ازجمله: رهایی از بردگی، شکنجه و بازداشت خودسرانه و نیز حقوق مربوط به محاکمه منصفانه، آزادی بیان و آزادی مسافرت (هجرت) و عدم مداخله در زندگی خصوصی و اصل برائت (بیگناه محسوب شدن افراد تا اثبات جرم)، حق ازدواج و تشکیل خانواده و آزادی عقیده و نظایر آنهاست که در مواد سوم تا بیست و یکم اعلامیه حقوق بشر مندرج است.
از آنجا که کرامت انسان در نگاه قرآن کریم از اهمیت ویژهای برخوردار است همه انسانها در کرامت ذاتی مشترکند و از آنجا که در نظام حقوقی اسلام به شخصیت هر فرد بهصورت مستقل توجه شده است، در این جهت احکامی نیز تشریع شده است: 1.