Abstract:
کوهن مدعی است پارادایمهای علمی رقیب در عین اینکه قیاسناپذیرند، با هم ناسازگارند. این مدعا این مسئله را ایجاد میکند که قیاسناپذیری چگونه با تعارض جمع میشود؟ قیاسناپذیری لازم میآورد که دو نظریة رقیب دارای شبکة معنایی و ساختار مقولهبندی متفاوتی باشند این راه را بر ناسازگاری و تعارض گزارهها میبندد. در این نوشته با ارائة یک نظریة سمانتیکی و متمایزکردن دو نوع تعارض، تعارض گزارهای و تعارض مقولهبندی، خواهیم کوشید در عین پذیرش قیاسناپذیری و لوازم آن از تعارض پارادایمهای رقیب دفاع کنیم.
Machine summary:
وی در آثار خویش به طـور کلی از سه نوع قیاس ناپذیری سخن گفته است : اولا، مدافعان پارادایم های متفاوت جهان را به شیوة متفاوتی می بینند و حتی در جهان های متفاوتی زندگی می کننـد؛ ثانیـا، دو پـارادایم متفاوت از معیارهای ارزیابی متفاوتی استفاده می کنند و مجموعـه مسـائل علمـی متفـاوتی فلسفة علم ، سال دوم ، شمارة اول ، بهار و تابستان ١٣٩١ دارند؛ ثالثا، معانی واژگان علمی در هنگام گذار انقلابی دگرگون مـی شـود ( :٢٠٠٨ ,Gattei ٧٥).
حال با توجه به تغییر شـبکة معنـایی و ساختار مقوله بندی ، آیا گزاره های دو پارادایم رقیب می توانند به زبان هم دیگر ترجمه شـوند؟ یعنی مثلا آیا می توان همة گزاره های فیزیک نیوتنی را به زبـان (مجموعـه واژگـان ) فیزیـک فلسفة علم ، سال دوم ، شمارة اول ، بهار و تابستان ١٣٩١ نسبیت ترجمه کرد؟ ترجمه ناپذیری می گوید چنین چیزی ممکن نیست چون شبکة معنـایی و ساختار مقوله بندی تغییر کرده است و معنا و مصداق واژگان نیز تغییر کرده اسـت ( :ibid ٣٦).
فلسفة علم ، سال دوم ، شمارة اول ، بهار و تابستان ١٣٩١ به نظر ما این راه حل چهار مشکل دارد: ـ اولا، چنان که خود کوهن اذعان می کند، با توجه به شبکة معنایی و گسست مفهـومی آن ، چگونه برخی از واژگان معنایشان تغییر می کند بدون ایـن کـه معنـای بقیـة واژگـان را تحت تأثیر قرار دهند، به نظر می رسد چون واژگان به شکلی مستقیم و غیر مسـتقیم بـا هـم ارتباط معنایی دارند، هر تغییری در بخشی از زبان باید دیگر بخش های زبان را نیز (کم یـا زیاد) تغییر دهد؛ با این حال روشن نیست که قیاس ناپذیری بتواند به یک ناحیة موضعی محدود شـود.