Abstract:
سوررئالیسم با بزرگترین هـدفش ـ رسـیدن بـه حقیقـت برتـر و فراواقعیـت از طریق امور ذهنی و روحی ، غیرمادی و غیرعینی ـ پدیدهای اسـت کـه در اروپـا سابقه ای بیش از یک قرن ندارد. اصول و برنامه های سوررئالیسم از جملـه عقـل گریزی و نگـارش خودکـار ـ کـه دسـتاوردهای آنهـا بـه عنـوان پیـک و پیـام ناخودآگاه و حقیقت مطلق مطرح می شود ـ به شکلی بـسیار کامـل و گـسترده، هرچند با تفاوتهایی عمیق و اساسی ، در ادبیات عرفانی قابـل مـشاهده اسـت . عرفای ایرانی در جذبات و حالات بیخودی، گفته ها و نوشته هایی از خود بـه جـا گذاشته اند که میزان دخالت عقل و اراده در صدور آنها اغلـب هـیچ یـا نـاچیز است . این سخنان که به «شطحیات» معروفاند، در آثار عرفای بزرگی چون بهاء ولــد، مولــوی و شــمس وجــود دارنــد کــه مــی تواننــد منبعــی غنــی از متــون سوررئالیستی قلمداد شوند.
Machine summary:
مقایـسه ٔ اصـول و شیوه های بیـان بـین دو مکتـب عرفـان و سوررئالیـسم ناچـار ایـن حقیقـت را روشـن خواهـد 1 کـرد کـه سوررئالیـسم در راه و روش خـود بـه عرفـان شـرقی و اسـلامی نظـر داشـته اسـت ، بدون اینکه به قول دکتر ثروت به «نوعی عرفـان گرایـی » کـشیده شـود (ثـروت ، ١٣٨٥: ٢٦٩).
دلیـل عمدهٔ تقسیم بندی نوشته براساس اسامی عرفای مشهور ـ و نه بر اساس مبـانی سوررئالیـسم ـ چنان که ذکر شد، برجسته سـازی دو ویژگـی در ادبیـات عرفـانی اسـت کـه تـشابهات چنـدی بــا زبــان سوررئالیــستی دارد: یکــی ویژگــی مــشترک زبــانی (ویژگــی هــایی کــه معمــولا در آثار ذوقی اغلب عرفا و نیز در آثار سوررئالیستی به نوعی مشهود است ) و دیگری ویژگی فردی و سبک خاص در عرفان هر عارف است (ویژگی هـایی کـه برجـستگی زبـانی یـک عـارف ، بیـشتر مرهون وجود آن ویژگی است ؛ هرچند همان ویژگی در آثار سایر عرفا هم به طور معمول به کـار رفتــه باشــد).
٢. عین القضات همدانی الف ) ویژگی های مشترک : ـ شطح (نگارش خودکار): نمونه ای از نگارش خودکار را، که در عرفان بـا عنـوان «شـطح » به کار می رود، در تمهیدات می توان یافت : «همگـان عـین القـضات نباشـند کـه در عـزت دایـرهٔ "هــو" مــستغرق باشــد کــه جهــانی را بـه حمایــت حمــای صــمدیت خلعــت هــا بخــشند ...