Abstract:
جنبشهای اجتماعی به عنوان یکی ازمهمترین کنشهای جمعی جهت تحقق خواستهها و مطالباتشان به طراحی گفتمانها، آرمانها، ایدههایی میپردازند که تحقق آنها گاه مستلزم تغییر در ساختارهای نظام اجتماعی و ایجاد اصلاحات، در جامعه و خرده نظام های آن است. یکی از مهمترین اجزاء جنبشهای اجتماعی از نظر هانس تاک،کنشگران و نیروهای اجتماعی است که مطالبات و تقاضاهای نوظهور زمینه برانگیختگی آنها را فراهم ساخته و لذا جهت تحقق آنها با دیگر گروههای اجتماعی همنوا شده و نهایتا جنبشهای اجتماعی را شکل میدهند. این نیروها وکنشگران در سه گروه رهبران به عنوان کسانی که به تدوین و طراحی ایدئولوژی میپردازند، توزیع کنندگان که ایدئولوژی جنبش را از رهبران به گروهها ولایههای دیگر انتقال میدهند و پیروان و حامیانکه باحضور آنها، جنبش گسترده شده وعملا به مرحله اجرا در میآید، قرار میگیرند. جنبش مشروطیت ایران از مهمترین جنبشهای اجتماعی سدههای اخیر استکه مدل تاک در زمینه اهمیت تاریخی نقشکنشگران اجتماعی در جنبشهای اجتماعی و تأثیری که در ایجاد، گسترش و همگانی کردن آن دارند، در آن قابل بازبینی است. در این جنبش رهبران گروههایی نظیر روشنفکران متجدد و نوگرا و نیزعلما و مجتهدین مذهبی که قرائت نوینی از دین داشتند، را دربر میگیرد. توزیع کنندگان جنبش ازاصحاب رسانه، روزنامهنگاران، خطبا و وعاظ واصناف و بازرگانان عمده تشکیل شده و نیز حامیان و پیروان جنبش لایههای مختلف جامعه از جمله زنان، جوانان، ایلات و اصناف خرده پا را در بر میگیرد. بازبینی این الگو درجنبشهای اجتماعی با توجه به تأکیدیکه بر نقش نیروهای اجتماعی دارد میتواند بعنوان الگویی برای بررسی چگونگی پیروزی یا عقیم ماندن جنبشهای اجتماعی مورد استفاده قرار گیرد. تحقیق حاضر از نوع تحقیقات کیفی استکه با استفاده از روش تاریخی و بهرهگیری از منابع کتابخانهای و الکترونیکی به گردآوری مطالب پرداخته است.
Social movements as one of the most important collective actions in order to response to their new needs and demands design dialogues, purposes and ideals which requires change in the structure of social systems. According to Hans Tak one of the most important components of social movement is actors and social forces which new demands caused them to come to existence and in order to provide them; they coordinate with other community groups and social movements and form social movements. These forces and actors divided into three groups of leaders: those who engage in the development and distribution of the ideology to other groups and layers and their followers and supporters. Constitutional Movement in Iran during the Qajar era is one the most important social movements of recent century that such talk on the role and impact of social actors and the historical significance of their presence in these three sectors are verified. Developers of movement are leaders of groups such as Modernist intellectuals and religious Mojtaheds. Distributors of movement are media, journalists, orators, preachers, shopkeepers, traders, and also, supporters and adherents that are primarily made up of different layers of society, include women, youth and small businesses. This pattern can be reviewed with emphasis on the role of the social forces as a model to evaluate the success or failure of social movements. The research was based on library and electronic research methods.
Machine summary:
"گروهی دیگر از نیروهای اجتماعی که در طیف رهبری روشنفکری مذهبی تجددگرا و نوخواه قرار میگیرند عمدتا رهبران روحانی بودند که علاوه بر آنکه آموزههای مطرح درجنبش مشروطیت را پذیرفته و خود نیزمروج اندیشه رهایی از استبداد، مبارزه با نظام دیکتاتوری و برقراری مجلس و تفکیک و تحدیدقوا بودند وخواهان اجرای آنها با توجه به تحولات داخلی و خارجی بودند، اما نقش آنان بیشتر در راستای بسیج عمومی و برانگیختن مردم و ایجاد شور و انگیزه انقلابی درتوده مردم و اقشار مختلف وگسترش انقلاب بود.
ج) خطباء و وعاظش: از آنجا که در عصر قاجاریه تعداد افرادی که سواد خواندن و نوشتن داشتند اندک بود و مهمترین وسایلی که مردم میتوانستند از آنها بهره برده و سطح آگاهی سیاسی- اجتماعی خود را بالا ببرند مجله، روزنامه، کتاب و مدارس جدید بود، لذا برای ایجاد یک جنبش عام و گسترده، گروهی از نیروهای اجتماعی با استفاده از عنصر خطابه و سخنرانی و وعظ به ویژه در منابر و با استفاده از مناسک مذهبی سعی کردند که پیام جنبش مشروطیت را به تودههای مردم که عموما از سواد و آگاهی عمومی پایینی برخوردار بودند برسانند و لذا روشنفکران تحولخواه و خطبای انقلابی در این مجالس حقایق را برای توده مردم بیان کرده و آنها را به حقوقشان آگاه ساختند."