Abstract:
طی سال های اخیر مطالعات بسیاری به منظور تجزیه و تحلیل ادوار مختلف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران براساس تئوری های شناخته شده در حوزه ی روابط بین الملل صورت پذیرفته است که هر یک در بردارنده نقاط قوت و ضعف خاص خود هستند. در این میان سیاست خارجی «تعامل گرای ضد نظام هژمونیک»، در سال 1388 به عنوان گفتمان ، راهبرد و نقشه راه در سیاست خارجی ایران، توسط رهبر انقلاب مورد تأکید قرار گرفت. با توجه به عناصر ویژگی های گفتمان یاد شده، به نظر می رسد تئوری «سازه انگاری» با ویژگی های خود و تاکید بر نقش ارزش ها و هنجارها در منافع ملی و سیاست خارجی کشورها، در این زمینه از قدرت تبیین بیشتری برخوردار باشد. این پژوهش در صدد پاسخ به این سؤال است که هویت، ارزش ها و هنجارها، چگونه قادرند تببین کننده سیاست خارجی تعامل گرای ضد نظام هژمونیک بوده و یا به عبارت بهتر سازه انگاری با چه مکانیسمی قادر به تجزیه و تحلیل این استراتژی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است. بر این اساس، این مقاله حول این فرضیه سازمان یافته است که ارزش ها، هنجارها و هویت اسلامی ساختار نظام جمهوری اسلامی و چارچوبههای فقهی، مهمترین عامل تعیین کنندهی در اتخاذ سیاست خارجی تعاملگرای ضد هژمونیک بوده است.
Machine summary:
گفتمان سیاست خارجی دهه چهارم انقلاب اسلامی (تعامل گرای ضد نظام هژمونیک ) از منظر تئوری سازه انگاری ابراهیم متقی ١ علی آزرمی ٢ چکیده طی سال های اخیر مطالعات بسیاری به منظور تجزیه و تحلیل ادوار مختلف سیاست خارجی جمهـوری اسـلامی ایران براساس تئوریهای شناخته شده در حوزه ی روابط بین الملل صورت پذیرفته است که هر یک در بردارنـده نقاط قوت و ضعف خاص خود هستند.
در این مقاله ، نویسندگان تلاش دارنـد که این گفتمان جدید در سیاست خارجی ایران ، که به عنـوان راهبـرد اصـلی سیاسـت خـارجی ایـران کـه خصوصا در دهه چهارم انقلاب توسط رهبری نظام جمهوری اسلامی مـورد تأکیـد قـرار گرفتـه اسـت ، را براساس نظریه سازه انگاری مورد تجزیه و تحلیل و بررسی قرار دهند.
بعبارت دیگر در چارچوبه این هویت است کـه یـک بازیگر عرصه بین المللی، تصورات خود از دیگران و اهداف خود را مشخص کرده و به انجام کنش مبادرت می ورزد (٢٠٠٥٧٤,adler)در مقابل جریان اصلی در روابط بین الملل کـه هویـت کنشـگران را در نظـام بین الملل مفروض و ثابت میپندارد، سازه انگاران بر برساخته بودن هویت کنشگران تأکید دارنـد و اهمیـت هویت را در خلق و شکل گیری منافع و کنش ها مطرح میکنند (مشیرزاده ، ١٣٨٣: ١٧٥) آدلر با محور قرار دادن مقوله هویت اشاره میکند که هویت دولت ها محور «تعریف » آنها از «واقعیت » و بر ساختن مسائلی چون قدرت ، منافع ملی، دوست ، دشمن ، امنیت و ...
بیانات آیت الله خامنه ای در دیدار دانشجویان سراسرکشور در سال ١٣٧٥ تعامل گرایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی نیز بدین شکل است کـه ایـران خواسـتار تعامـل در روابط بین الملل در عین توجه به ارزش های اسلامی و آرمان و اهداف انقـلاب اسـلامی، یعنـی زیسـتن و تعامل در جهانی آزاد از ظلم و ستم و براساس احترام متقابل بـه حاکمیـت کشـورها مـی باشـد (مولانـا و محمدی، ١٣٨٨: ١٢٧).