Abstract:
ادبیات موجود دربارهء نقش نوسانات قیمت نفت بر چرخههای تجاری اساسا بر کشورهای واردکنندهء نفت تأکید داشتهاست و مطالعات کمی برای تحلیل اثر تغییرپذیری درآمد نفتی از نقطهنظر کشورهای صادرکننده نفت انجام شدهاست.از این رو در این مقاله نقش تکانههای قیمتی نفت بر پیدایش چرخههای تجاری در اقتصاد ایران با استفاده از دادههای فصلی 1382-1350 مورد بررسی قرارگرفتهاست.در این مطالعه ابتدا چرخههای تجاری اقتصاد ایران شناسایی،و سپس شاخصهای آماری انتخابی استفاده و خواص ادواری متغیرهای کلیدی تأثیرگذار بر چرخههای تجاری محاسبه و تحلیل میشود.سپس در مرحلهء بعد یک مدل چرخه تجاری در قالب الگوی خو در گرسیونبرداری (VAR) شناسایی و مورد تحلیل قرارگرفته و با استفاده از این مدل،آثار تکانههای نفتی ارزیابی نیز میشود.
یافتههای پژوهش نشان میدهد اقتصاد ایران هفت دورهء تجاری را پشتسر گذاشتهاست که نفت از میان عوامل متعدد تأثیرگذار در ایجاد رونق و رکود در اقتصاد ایران نقش مؤثری داشته است و دورههای رونق اقتصادی همواره همزمان با دورههایی بوده است که قیمت نفت و به تبع آن درآمدهای نفتی در مقایسه با دورههای قبل و بعد از آن از حداکثر میزان خود برخوردار بوده است.
با تخمین مدل VAR ،اثر تکانههای متعدد بر نوسانات تولید ارزیابی شد که نتایج نشان میدهد از میان تکانهها،تکانه وارده از سمت قیمت نفت تا مدتی طولانی در ایجاد چرخههای تجاری موثر است و اثرات آن بهآرامی کاهش مییابد.همچنین این تکانهها قادر به توجیه 25 درصد از نوسانات تولید هستند؛در حالیکه سهم بیثباتی سایر متغیرهای موجود در مدل بر متغیر تولید بسیار ناچیز است.
Machine summary:
"Smoothing Parameter (به تصویر صفحه مراجعه شود) در این مطالعه متغیر تولید ناخالص داخلی بهعنوان متغیر مرجع و بهعنوان شاخصی جهت اندازهگیری فعالیتهای اقتصادی در نظر گرفته شده است و بعد از روندزدایی سایر متغیرها با فیلتر HP انحراف آنها از روند خود با انحراف تولید،مقایسه و مورد تحلیل قرار میگیرد.
اینک با استفاده از شاخصهای مورد بحث،به خواص چرخههای تجاری ایران و مقایسه آن با برخی از متغیرهای اقتصاد کلان برای شش زیر دوره3به شرح ذیل میپردازیم: دوره تکانه اول نفتی(1353-1350) دوره تکانه دوم نفتی(1359-1354) دوره تکانه سوم نفتی(1365-1360) دوره تکانه چهارم نفتی(1369-1366) دوره تکانه پنجم نفتی(1377-1370) دوره بعد از تکانه(1382-1378) این تفکیک تعیین میکند که چه بخشی از نوسانات ادواری در شکاف4تولید حقیقی، شکاف مخارج دولت،شکاف نقدینگی و شکاف قیمت نفت بعد از این تکانهء نفتی میتواند به آنها نسبت دادهشود.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) طبق جدول(2)خواص ادواری متغیرها برای دوره زمانی 1353-1350 نشان میدهد که شکاف قیمت نفت از بیشترین تغییرپذیری در میان متغیرها برخوردار بودهاست که با توجه به تکانه نفتی اول در این زمان قابل توجیه است و ضریب خودهمبستگی آن نشاندهندهء بالاترین نسبت به بقیه متغیرها میباشد.
در این مطالعه جهت بررسی نقش نفت در چرخههای تجاری،از الگوی خود رگرسیونی پنج متغیره با استفاده از عمدهترین متغیرهای تأثیرگذار بر تولید ناخالص داخلی حقیقی (GDP) ؛ شامل مخارج کل دولت(هزینههای جاری+هزینههای عمرانی) (G) بهعنوان شاخصی از سیاستهای مالی:حجم نقدینگی(به تصویر صفحه مراجعه شود)بهعنوان شاخصی زا سیاستهای پولی و شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی (CPI) و قیمت نفت (Poil) استفاده شده است."