Abstract:
توماس آکویناس یکی از دو چهره ی پیشگام قرون وسطی بعد از آگوستین است که در مقام متنفذترین فیلسوف دوره جدید کلیسا، صاحب آثار نظام یافته ای است که می توان از دل آن، گزاره های فلسفی درخوری در حوزه هنر و زیبایی شناسی استحصال کرد. بر این اساس جستار حاضر با پیش رو گذاشتن این فرضیه که تمایز موجهی میان لذت بر آمده از ادراک زیبایی و لذت حاصله از ارضاء تمایلات زیستی مبتنی بر اشارات و اظهارات توماس وجود دارد، با روش توصیفی و تحلیلی، اقدام به بررسی و توضیح عناصر این ادعا در ذیل مسائل جزیی تری کرده است. در دو بخش نخست این مقاله، ماهیت لذت زیبایی شناختی با تکیه بر سایر مولفه های موثر فلسفی در این رابطه، تبیین گشته است که از جمله آن؛ بررسی فرایند ادراک زیبایی مبتنی بر نظریه شناخت آکویناس، کیفیت حرکت «میل» در ادراک امر خیر، مقاطع مختلف حرکت میل و تمایز آن با لذتی که از ادراک زیبایی حاصل می شود و در دو بخش نهایی با تاکید بر مقدمات قبل، تمایز لذت زیبایی شناختی و لذت زیستی تبیین گشته است.
Machine summary:
از جمله مسائلی که می توان رد پای آن را در نظام فلسفه تومیسـتی دنبـال کـرد و بـه نتـایج درخور و انجام ارزشمندی منتهی شد، کیفیت لذت حاصـل از ادراک زیبـایی و تمـایز آن از سـایر امیال انسانی ، همچون لذت زیسـتی ، اسـت ، چراکـه «لـذت زیبایی شـناختی » چنـد قـرن بعـد از آکوئیناس ، در قرن هفده و هجده ، ذیل یکی از مهم ترین مقولات قلمرو زیبایی شناسـی و فلسـفه هنر، یعنی بحث «ذوق »، محل بحث و مداقه جدی قرار می گیرد؛ البته ذوق در آن دوران تا اندازهٴ زیادی همان تمایل داشتن یا تمایل نداشتن طبیعی انسان به زیبایی و زشتی همراه با لـذت و رنـج محسوب می شود و متفکران مختلف در این دوره می کوشند تا آنجا که ممکـن اسـت ایـن تـوان موجود در انسان را وجه عقلانی ببخشند، زیرا فقط در صورت عقلانی شدن یا به عبارت دقیـق تر، تأملی شدن این گرایش طبیعی در انسان بود که می توانسـت آن را در قـوهٴ حکـم و داوری قابـل اعتماد کند.
بر این اساس ، نگارنده در این جستار بـا روش توصـیفی ـ تحلیلـی ، اولا و بالذات در پی تبیین ماهیت «لذت زیبایی شناختی » بوده است ، اما با توجه به اینکه لـذت ، از یک سو محصول فرآیند معرفتی و ادراکی در نسبت با امر زیبا، که خیر هم هسـت ، می باشـد و از سوی دیگر، توماس مقوله «لذت » را در تعریف زیبایی اخذ کرده و همچنین امر خوشایند را یکـی از تقسیمات خیر می داند، بنابراین بحث لذت ، یا به عبارتی خوشایند، بـه طـور جـدی بـا مفـاهیم زیبایی و خیر مرتبط است و توضیح فرآیند ادراک زیبایی و تعریف آن مبتنی بـر نظریـه شـناخت آکوییناس که منتهی به لذت زیبایی شناختی می شود و همچنـین توضـیح مسـئله خیـر بشـری و ارتباط آن با میل و لذت ، ضروری به نظر می رسد.