Abstract:
ماجرای خلقت آدم(ع) ، از جمله داستانهای قرآنی است که در متون تفسیری و بویژه تفسیرهای عرفانی، با ظرایف خاصی همراه می باشد. در این میان، کشفالاسرار میبدی با زبانی نمادین و تصویری، به تفسیر عرفانی این داستان میپردازد. روایت میبدی از این ماجرا، در نوبه ثالثه کشفالاسرار، لایههای درونی و دلالتهای معنایی فراوانی دارد. نظر به تعدد سطوح رمزگانی در این داستان، این پژوهش به رمزگانشناسی این متن نظر داشته است. در بررسی رمزگانهای یک متن، تقسیمبندیها و نظریههای مختلفی مطرح است و این پژوهش بر اساس الگوی پنجگانه بارت انجام شده است. با توجه به ویژگیهای این الگو، همچون روایتمحور بودن، توجه به رمزگانهای فرهنگی و ایدئولوژیکی ـ که در متون تفسیری عرفانی جایگاه ویژهای دارد ـ پژوهش حاضر این الگو را اساس بررسی رمزگانها قرار داد. محدوده این پژوهش نیز تفسیر آیات سیام تا سی و هشتم سوره بقره در نوبه ثالثه کشفالاسرار بوده است. نتایج این بررسی، نشان میدهد در داستان خلقت آدم(ع) به روایت میبدی انواع رمزگانهای هرمنوتیکی، کنشی، معنایی، نمادین و فرهنگی درخور تشخیص است. برخی از این رمزگانها از نصّ صریح قرآن هم برداشت میشود و برخی، شاخ و برگی است که میبدی به این داستان میدهد. از بین انواع مذکور، رمزگان هرمنوتیکی و کنشی، بیشترین نقش را در پیشبرد فرایند داستان ایفا میکنند.
Machine summary:
نتایج این بررسی، نشان میدهد در داستان خلقت آدم(ع) به روایت میبدی انواع رمزگانهای هرمنوتیکی، کنشی، معنایی، نمادین و فرهنگی درخور تشخیص است.
در این متون نه تنها بررسی زیباییشناختی سطوح معنایی و رمزگانها در فهم معنا مؤثر خواهد بود؛ توجه به منبع و سرچشمه اصلی آن یعنی قرآن کریم به عنوان پیشمتن متعالی ، نیز در شناخت لایههای معنایی و در عین حال، وجوه و دلالتهای زیباییشناسی، ضروری است.
داستان خلقت آدم(ع) از جمله این داستانهاست که از جهتی، دارای لایههای معنایی متعدد و سطوح مختلف زیباییشناسی است و از جهت دیگر، معانی دلالی و باطنی آن به نوعی با لایههای دلالتگر و زیرساختهای اصل قرآنی آن ارتباط دارند.
آنچه ما را در انتخاب الگوی نشانهشناسی لایهای برای بررسی داستان قرآنی خلقت آدم(ع) در کشفالاسرار یاری کرد، وجود رمزگانهای متعدد و سطوح مختلف زیباییشناختی، در این داستان بود.
البته مسلم است که داستان قرآنی خلقت آدم(ع) ، در نوبه ثالثه کشفالاسرار، ظرافتها و لایههای معنایی متعدد و متنوعی دارد و کاربست الگوی یادشده، میتواند خوانشی از برخی لایههای متن و نه تمامی آن باشد.
آدم(ع): این اسم علم، از جمله دالهایی است که میتواند به عنوان یکی از رمزگانهای معنایی در داستان مطرح شود.
6- نتیجهگیری نظر در داستان خلقت آدم(ع) کشفالاسرار میبدی نشان میدهد که: این داستان لایههای معنایی و رمزگانی تو در تویی دارد که برخی در پیشبرد فرایند روایت دخیل هستند (رمزگان فرایندی) و برخی به ساختارهای نمادین مربوط میشوند (رمزگان نمادین).