Abstract:
در این مقاله یکی از مباحث مهم موضوع عام، تحت عنوان تمسک به عام قبل از فحص از مخصص و حاصل آن که بحث تمسک یا عدم تمسک به عام قبل از جستجوی مخصص از دیدگاه اصولیین مورد بررسی قرار گرفت. هدف اصلی از انجام این تحقیق علاوه بر بیان حکم تمسک عام قبل از فحص از مخصص، بیان وتحلیل دلایل جواز یا عدم جواز تمسک به عام قبل از فحص است. بنابراین روش تحقیق تحلیلی توصیفی می باشد.
نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد که اصولا تمسک به عام قبل از فحص از مخصص از نظر مشهور اصولیین جایز نیست و در این خصوص ادعای اجماع نیز شده است. اصولیین فقط در خصوص دلیل وجوب فحص از مخصص با یکدیگر اختلاف نظر دارند ودر این خصوص هر یک از اصولیین به نحوی استدلال نمودهاند واز این
دلایل دلیل مرحوم آخوند خراسانی که امام (ره) نیز همین عقیده را دارند از بقیه دلایل قویتر است اایشان قائل به تفصیل شدهاند به این صورت که اگر عام از عموماتی باشد که در معرض تخصیص قرار ندارد در این صورت فحص از مخصص لازم نیست اما در غیر این صورت فحص از مخصص لازم است.
در مقاله حاضر کوشش به عمل آمده تا با بررسی و مقایسه آراء بزرگان علم اصول فقه ابهامهای موجود از این مساله رفع شود
Machine summary:
اصوليين فقط در خصوص دليل وجوب فحص از مخصص با يکديگر اختلاف نظر دارند ودر اين خصوص هر يک از اصوليين به نحوي استدلال نموده اند واز اين دلايل دليل مرحوم آخوند خراساني که امام (ره ) نيز همين عقيده را دارند از بقيه دلايل قوي تر است اايشان قائل به تفصيل شده اند به اين صورت که اگر عام از عموماتي باشد که در معرض تخصيص قرار ندارد در اين صورت فحص از مخصص لازم نيست اما در غير اين صورت فحص از مخصص لازم است .
به عقيده مرحوم آخوند محل نزاع جايي است که يک عامـي وارد شده اسـت و علم تفصـيلي يا اجمالـي به تخصيـص هم نداريم ، در اينجاست که ميخواهيم ببينيم آيا فحص از مخصص واجب است يا نه ؟ (آخوند خراساني، همان و محقق قمي، ١٣٧٧: ٢/ ٥٢٣) با اين بيان تفاوت ديدگاه آخوند (ره ) با برخي از بزرگان اصول که قبل از ايشان بوده اند مشخص ميشود.
طباطبايي حکيم ، سيدمحسن ، حقايق الاصول ، ١ / ٥٢٢ - سبحاني، جعفر، تهذيب الاصول (تقريرات درس امام خميني (ره )، ١٣٦٣، ص ٤٩٤ - آيه الله خويي، اجودالتقريرات ، ص ٤٨١ و آخوند خراساني، همان ) اين مطلب به عنوان مقدمه ذکر شداما عمده بحث ما در خصوص دلايل کساني است که قائل به وجوب فحص از مخصص شده اند.
(آيه الله خويي، همان ) که ما در اينجا مهم ترين ادله را همراه با پاسخ مرحوم آخوند (ره ) بيان مي کنيم : وجه اول : اين است که قبل از فحص از مخصص براي مکلف ظن به ظهور عام در عمومش وجود ندارد بلکه ظهور عام يک ظهور بدوي است و در چنين صورتي گمان به مطابقت عام با واقع نداريم .