Abstract:
تقویت باور قانونمندی تاریخ از طریق دستیابی به سنتهای الهی و توجه به قطعیت و تغییرناپذیری آنها از مهمترین اهداف قرآن کریم در دعوت آدمیان به سیر در تاریخ است. تعبیر «مداوله» به مفهوم گردش روزگار، یکی از همین قوانین الهی است که آیات ۱۴۰ و 141 سوره آل عمران بهصراحت از آن سخن گفته است. پژوهش حاضر نشان میدهد درک مفهوم و چگونگی تحقق این قانون، ضمن معنادار ساختن بسیاری از تحولات و رویدادهای اجتماعی در حیات انسان اعم از شکست یا پیروزی، دریچهای نو بر اهداف حکیمانه الهی در جریان تربیت انسان خواهد گشود. جداسازی، پاکسازی، الگوسازی و نابودسازی در رویارویی جریان حق و باطل از جمله اهداف تربیتی این سنت تکوینی است که توجه به آن میتواند مدخل ورودی مطالعات علوم اجتماعی و انسانی با صبغه اسلامی باشد، بهگونهای که مدلسازی رفتار انسانی به هدف کنترل و پیشبینی در آینده را ممکن سازد.
Machine summary:
از آنجایی که معنایابی برای حوادث زندگی همواره یکی از دغدغههای مهم بشر در طول تاریخ بوده است، بخشی از آیات قران درصدد معنادار کردن حوادث از خلال آموزش سنتهای ثابت تاریخی است: وقوع برخی مصائب و گرفتاریهای امتها همراه دعوت انبیاء به هدف ایجاد روحیه تضرع و آمادگی برای پذیرش حق (انعام / 42)، بازگشت عمل ناصالح فرد به خود او از خلال حوادث مشابه (فاطر / 43)، پیوند عمل صالح والدین با برکات در زندگی فرزند ازجمله حفظ منافع مادی (کهف / 82)، رابطه استقامت در راه حق با امداد الهی و پیروزی (آلعمران / 125) رابطه گناه با حوادث و بلایای طبیعی (روم / 30) ازجمله این موارد است.
بخش مهمی از اهدافی که قرآن کریم برای سنت مداوله بیان کرده است به اصل تصفیهسازی برمیگردد و نشان میدهد که خدا دو گونه تصفیه را از گردش روزگار در نظر داشته است؛ مرحله اول تصفیه افقی است که امت را از عناصر ضعیف میپیراید و مؤمنان واقعی از غیر آنان جدا میشوند (آصفی، ۱۳۸۵: ۱۵۰) عبارت «لیعلم الله الذین آمنوا» ناظر به همین تصفیه افقی در سطح امت اسلامی است و نشان میدهد علم فعلی خدا از را ه علل و اسباب ظهور میکند، از اینرو جریان آزمون بهعنوان یک اصل ضروری مطرح است (جوادی آملی، 1388: ۱۵ / ۶۰۸) و سنت مداوله یکی از ابزارهای تحقق این آزمون است.