Abstract:
در تلقی نگارنده، ادراک شنیداری متافیزیکی، بهعنوان یکی از محمولات فلسفی، ادراکی است که عامل غیر مادی و غیر فیزیولوژیک بهمثابه تمامکننده ادراک شنیداری در آن حضور دارد. در آثار فیلسوفان مسلمان بهطور عام و در آثار ملاصدرا بهطور خاص، درباره ادراک شنیداری متافیزیکی بهعنوان یکی از راههای شناخت، مباحث مستقل و منسجمی مطرح نشده است. پژوهش مستقلی نیز در اینباره صورت نگرفته است. جستار حاضر در صدد آن است که بر اساس امکانات درونی فلسفه ملاصدرا و اقوال پراکنده او در این زمینه، مولفهها و مختصات ادراک شنیداری متافیزیکی را مورد واکاوی قرار دهد. پرسشهای محوری این پژوهش عبارت است از: چه سطوح و معانیای از ادراک شنیداری متافیزیکی در آثار ملاصدرا مطرح شده است؟ چگونه میتوان با استفاده از امکانات درونی فلسفه ملاصدرا تبیینی وجودی از سطوح غیر متعارف شنیدن متافیزیکی انسان ارائه داد؟ نتیجه بهدستآمده از این جستار اینکه از آثار ملاصدرا میتوان سه سطح ادراک شنیداری متافیزیکی و پنج ویژگی برای این ادراک استخراج و استنباط نمود. همچنین، بر اساس امکانات درونی فلسفه ملاصدرا میتوان ویژگی دیگری با عنوان «شهود خدا در هر شنیدهای» را نیز رصد کرد که در قالب دو تقریر اثبات شده است.
Machine summary:
"در عرصه متافیزیکی نیز تحلیل ملاصدرا با دیگر فیلسوفان تفاوت جدی دارد؛ با این توضیح که ادراک شنیداری از نظر ملاصدرا از منشآت نفس است و برخورد هوا به آلت شنوایی و تأثر پرده گوش و دیگر فعل و انفعالات فیزیولوژیک، همگی مقدمه شنیدن هستند که بر پایه این مقدمات، نفس آمادگی مییابد تا صورت ادراکی شنیداری را انشاء کند (صدرالدین شیرازی، 1417، 32-31؛ همو، 1368، ج1، 266-265، 288 و 291-290).
مثلا زمانی که انسان تسبیح موجودات را میشنود، هیچیک از سه مؤلفه یادشده مادی نیستند؛ با این توضیح که ادراک، در نگاه متعارف، از سطح حسی آغاز و به سطح خیالی و عقلی رهنمون میشود و ادراک شنیداری نیز در همین ترتیب جای میگیرد اما ملاصدرا معتقد است گاهی مقدم بر ادراک فیزیولوژیک یا فعل و انفعالات فیزیولوژیک، ادراک شنیداری متافیزیکی رخ میدهد.
ثانیا، افزون بر دستهبندی یادشده در ارتباط با سه سطح ادراک شنیداری متافیزیکی، هر یک از شنیدنهای متافیزیکی بهحسب وجود، موطن، عملکرد، ساختار و متعلق خاصی رخ میدهد؛ با این توضیح که ویژگی منشأ بودن صورت ادراکی شنیدن بهلحاظ مقام تحقق و وجود است و خصیصه ازلیت شنیدن بهحسب موطن است، چراکه این نوع شنیدن در صقع ربوبی و پیش از وجود خلقی انسان رخ میدهد.
اما چنین نیست که صوت/ ندا، گوش و عامل پردازشکنندههای شنیدن لزوما مادی باشند بلکه در همه سطوح سهگانه ادراک شنیداری متافیزیکی، حداقل عامل و پردازشگر ادراک، مجرد است و در برخی از سطوح همانند سطح سوم و برخی از معانی سطوح دوم، هر سه مؤلفه، یعنی ندا، گوش و عامل پردازشکننده، مجرد هستند."