Abstract:
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با ویژگی های منحصر به فرد از دیگـر قـوانین اساسـی بـه خـاطر ترکیب ح اکمیت دوگانه خدا و مردم ممتاز است . بر این اساس ، مـس ئله تحقیـق ایـن اسـت کـه چگونـه می توان بین حاکمیت تناقض نمای خدا و مردم جمع نمود . پاسخ اجمالی بر مسئله این است که با تکیه بـر تعدادی از تعالیم کلامی و فقهی می توان مدعی شد که برخلاف ظاهر تناقض نمای حاکمیت همزما ن خدا و مردم ، حاکمیت خدا و مردم نه حاکمیتی دوگانه که حاکمیتی دو سویه است و حاکمیت مردم ذیل حاکمیـت خدا قرار گرفته و با جواز قبلی از سوی او جریان می یابد. پژوهش حاضر در راستای تنقیح سـ وال و اثبـات فرضیه بعد از ارائه تعریفی درباره حاکمیت ، ابتدا شواهدی از نشانه های حاکمیت الهی و نیز حاکمیت ملـی در قانون اساسی را گوشزد خواهد کرد . در گام سوم نحوه تلفیق دو نوع حاکمیت را ترسیم خواهـد نمـود . پس از آن با تکیه بر تعدادی از تعالیم کلامی و فقهی شیعه ترکیب صورت گرفته توجیه خواهد شد.
Machine summary:
پـذ یرش توامـان دو نـوع حاکمیت و تلفیق و سازگاری میان آن ها در ه چ ی یـ ک از قـوا نین اساسـ ی موجـود در نظـام هـا ی سیاسی به چشم نمی خورد: در اعلامیه استقلال آمریکا و نیـ ز در قـانون اساسـ ی آن، در منـشو ر حقوق بشر فرانسه و نیز در قانون اساسی آن، در قانون اساسی انگلستان و قانون اساسی ایتالیا و بسیاری از کشورهای دیگر برخوردار از نظام سیاسی مدرن مبتنی بـر قـانون اساسـ ی بـه اتفـاق حاکمیت ملی را ناشی از اراده ملت دانسته اند و خبری از ترکیب دو نـوع حاکمیـ ت الهـ ی و ملـ ی نیست (علوی ، ١۳۵۸: ۴-۲١) دلیل آن را می توان در تـضاد ظـاهر ی میـ ان مفهـوم جمهـور ی و اسلامی ردیابی نمود (٢٠٣-٢٠٢ :١٩٩٨ ,schirazi).
منظور از حاکمیت دو سویه این است که در جمهـور ی اسـلام ی مطـابق آنچه در قانون اساسی آمده است رأی مردم از پایین ساختار کلی نظام سیاسی را تولید می کنـد و مشروعیت می دهد و تنفیذات و احکام رهبری به عنوان نماینده شریعت از بـالا بـر رأی مـردم و نهادهای ایجاد شده حلول کرده و در نتیجه رأی مردم و نهادهـا ی ایجـاد شـده را از مـشروع یت الهی برخوردار می سازد.
همـ ین جـا لازم است تذکر دهم که این تلاش نظری به معنی انکار عدم نقص و ناسازگاری بین مجموعه اصول و مواد قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیست بلکه ادعـا ایـ ن اسـت کـه اصـل حاکمیـ ت مردمی و الهی تناقض آفرین نیست و دو نوع حاکمیت الهی و مردمی می تواننـد بـا هـم سـازگار باشند و به وحدت عالی برسند.