Abstract:
وجود واقعیت ها و رویدادهای تصادفی اقلیمی زمینۀ کاربرد « دانشِ احتمال» را در اقلیم شناسی مهیا کرده است. به طوری که بسیاری از واقعیت های اقلیمی با به کارگیری ابزارها و تکنیک های احتمالاتی قابلیت توجیه و تفسیر بهتری دارد. کاربرد نظریه احتمال در اقلیم شناسی رفتار بسیاری از پدیده های اقلیمی به ظاهر غیر قطعی را به شکل قانون مند ارائه و به تصمیم گیری مدیران و آینده نگری برنامه ریزان کمک میکند. یکی از رویکردها و ضرورت های مطالعات اقلیم شناسی، مطالعۀ احتمال رخداد چند رویداد درارتباط با یکدیگر است. شانس وقوع یک رویداد به شرط وقوع رویدادی دیگر را «احتمال شرطی» گویند.
در تحقیق حاضر، احتمال وقوع شرایط بارشی مختلف در سرزمین ایران، براساس شرایط دمایی متفاوت؛ یعنی: احتمال شرطی حالات بارش به شرط وقوع حالات دما بررسی شده است. در این راستا از دیده بانی های روزانۀ دما و بارش پایگاه داده ای اسفزاری بهره گرفته شد. نتایج تحقیق به وسیلۀ تحلیل خوشه ای و با استفاده از روش فاصله اقلیدوسی و روش ادغام وارد به صورت نقشه های طبقه بندی احتمالاتی ارائه و تحلیل شد.
براساس این مطالعه، سه پهنۀ اصلی شمالی، مرکزی و جنوبی در کشور تشخیص داده شد. همچنین هفت زیرگروه براساس برخی ویژگی های احتمال شرطی بارش به شرط حالات دمایی برای سه پهنه حاصل شد. هریک از پهنه ها و زیر گروه های مربوط منعکس کنندۀ شرایط اقلیمی و سازوکارهای مؤثر برآن است. از این رو می توان روش به کار رفته دراین تحقیق را رویه ای مناسب برای تحلیل های اقلیمی دانست.
Machine summary:
"این رویکرد در ایران به وسیله آشگر و همکاران (١٣٨٢: ١١٩-١٢٨) برای تحلیل مارکوفی خشکسالی استان خراسان و رضیی و همکاران (١٣٨٢) برای تحلیل تداوم و فراوانی خشکسالی های استان سیستان و بلوچستان، فولادمند (١٣٨٥) برای پیش بینی بارندگی روزانه ، سالانه و تعداد روزهای توام با بارش در منطقه نیمه خشک و دانشور و همکاران (١٣٨٥: ٢١-٣٦) برای تحلیل احتمالی خشکسالی شرق و جنوب شرق کشور و نیز عساکره (١٣٨٧: ٤٦-٥٦) در تحلیل تواتر و تداوم روزهای بارانی ایستگاه تبریز مورد توجه بوده است .
/ شکل ٤) زیر گروه های پهنة اول احتمال شرطی حالات بارش به شرط حالات دما وجه تمایز زیرگروه الف با دو زیرگروه دیگر در روزهای بدون بارش به شرط گرمای شدید است که در گروه الف بسیار نمایان است ؛ زیرا طبق یافته های ذوالفقاری (١٣٧٧: ١١-١٢)، از بخش های شمالی به سمت این ناحیه بارش های تابستانی – همرفتی رو به کاهش می نهد.
جدول ٢) احتمال شرطی حالات بارش به شرط حالات دما برای زیرگروه های پهنة ١ <TD> احتمال زیر گروه </TD> <TD> P(D/C)</TD> <TD> P(D/M)</TD> <TD> P(D/H)</TD> <TD> P(M/C)</TD> <TD> P(M/M)</TD> <TD> P(M/H)</TD> <TD> P(W/C)</TD> <TD> P(W/M)</TD> <TD> P(W/H)</TD> <TD>الف </TD> <TD> 0/2041</TD> <TD> 0/3193</TD> <TD> 0/4766</TD> <TD> 0/3356</TD> <TD> 0/2212</TD> <TD> 0/4432</TD> <TD> 0/4808</TD> <TD> 0/4925</TD> <TD> 0/0267</TD> <TD>ب </TD> <TD> 0/2234</TD> <TD> 0/3503</TD> <TD> 0/4463</TD> <TD> 0/3326</TD> <TD> 0/2469</TD> <TD> 0/4405</TD> <TD> 0/4552</TD> <TD> 0/4411</TD> <TD> 0/1037</TD> <TD>ج </TD> <TD> 0/2748</TD> <TD> 0/2967</TD> <TD> 0/4285</TD> <TD> 0/3719</TD> <TD> 0/2129</TD> <TD> 0/4152</TD> <TD> 0/3521</TD> <TD> 0/5273</TD> <TD> 0/1206</TD> پهنة دوم شامل بخش های عمده از ایران مرکزی، شرق غرب و جنوب غرب کشور است که بیش از نیمی از ایران زمین را دربر می گیرد."