Abstract:
تبیین چیستی «الزامات اخلاقی»، هدف اصلی نظریه فلسفة اخلاقی آیت الله صادق لاریجانی است. طبق دیدگاه ایشان، از منظر «هستی شناسی»، الزامات اخلاقی، الزاماتی حقیقی هستند که انسان بالوجدان آنها را درک می کند. متعلق این الزامات، ماهیت و طبیعت فعل است که در عالم تقرر ماهوی و نفس الامر جای دارند. از منظر «معناشناختی»، این الزامات واقعی، به دو گونه اخباری و انشائی قابلیت ابراز دارند. همچنین، راه شناخت این الزامات از منظر «معرفت شناختی»، اتحاد طبیعت فعل با نفس انسان و به تبع، درک الزام آن طبیعت می باشد. در این نوشتار ضمن توصیف دیدگاه آیت الله صادق لاریجانی، به تحلیل و بررسی دیدگاه ایشان پرداخته شده است. حاصل آنکه این نظریه از این جهت که بر پایه ماهیت استوار شده است، با برخی اشکالات اصالت ماهیت مواجه است. همچنین، عدم تحلیل طاعت و عصیان الهی و کیفیت صدور فعل قبیح، از دیگر مشکلات پیشروی این نظریه می باشد. در نهایت، به این نکته اشاره شده است که از نظرگاه توحیدی در فلسفة اخلاق، همه الزامات اخلاقی می بایست به خداوند متعال بازگشت کند.
Machine summary:
ادعا این است که واقعیت های عالم ، عـلاوه بر ضرورت های تکوینی ، متضمن نوع دیگری از امور واقعی اسـت کـه از آنهـا بـه «لزوم هـای اخلاقـی » تعبیر می شود.
طبیعت و ماهیت فعل - و نه وجود فعل - معروض لزوم های اخلاقی نکته ای که می باید توجه شود اینکه متعلق و معروض این لزومات چیست ؟ مسلم این است کـه «وجـود فعل اخلاقی » نمی تواند معروض «لزوم اخلاقی » قرار گیرد؛ چراکه در فرض وجود فعـل اخلاقـی ، لـزوم اخلاقی قابل تصور نیست .
بنابر آنچه گذشت ، در می یابیم «طبیعت و ماهیـت فعـل اخلاقـی » اسـت کـه معـروض ضـرورت اخلاقی واقع می گردد و صرفا در این صورت ، امتثال لزوم های اخلاقی به معنای ایجاد و تحقق معـروض وجوب و باید توجیه پذیر خواهد بود (همان ).
اما در قضایای اخلاقـی ، پـیش از انشـاء، مصـداق واقعـی وجـوب و ضـرورت اخلاقی وجود دارد، هرچند که بنا بر رأی صحیح در این گونه انشائات ، دیگر وجوبی اعتباری بـه وجـود نخواهد آمد، بلکه انشاء صرفا به داعی ابراز خواهد بود.
بـه عبـارت دیگـر - همـان طور کـه گذشـت - ایشـان در قسـمت «شناخت شناسی » نظریه ، مدعی شده اند که علم ما به برخی لزوم ها شـهودی و بـدیهی اسـت و از طریـق همین مصادیق است که «مفهوم لزوم اخلاقی » ساخته می شود.