Abstract:
ژنرال گاردان(Gardan)، سفیر نـاپلئون در دربـار فتحعلیـشاه قاجـار، ١مـی نویـسد: ایـران کشوری است کم جمعیت و فقیر که به دلیل جنگ های داخلی ، کشاورزی، معادن و تجارت آن در بدترین شرایط است .٢ همچنین بی سوادی گـسترده کـه نابـه سـامانی حکومـت هـای ناپایدار پس از صفویان بر ویرانگری آن می افزود نیز، در چرخه خام نگری همگـانی مـوثر بود. از این رو، گروههای موثر اجتماعی که سرانجام هر جریان اجتماعی بـسته بـه واکـنش ایشان است ، کم شمار و البته نیرومندترند. کارآمدترین این گروههای اجتمـاعی عبارتنـد از کاربه دستان درباری که بیشترین پیوند نسبی یا سببی را با قاجار داشتند یا دیوانیانی که خود را وامدار دیوانیان کهنه کاری چون نظام الملک و خواجه رشیدالدین می دانـستند و آرامـش و ایستایی فرمانروایی را در گرو پیوند با خویش می دیدند. گروه دیگر نظامیاننـد کـه یـا از اعضای خاندان بودند و یا روسای ایلات وفادار و سرانجام روحانیت – علما - که بیشترین نفوذ و پذیرش همگانی در تمام سطوح اجتماعی را دارا بودند.
Machine summary:
فریده فرهمندزاده (دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی و عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور لاهیجان) گذری بر موثرترین نیروهای اجتماعی در دوره فتحعلیشاه قاجار چکیده ژنرال گاردان(Gardan)، سفیر نـاپلئون در دربـار فتحعلیـشاه قاجـار، ١مـی نویـسد: ایـران کشوری است کم جمعیت و فقیر که به دلیل جنگ های داخلی ، کشاورزی، معادن و تجارت آن در بدترین شرایط است .
گو اینکه یکپارچگی حکومت قاجاری ، از ناامنی های پیشین کاسته بود٣ و گرچه هنوز نوعی پراکنده شاهی ایلی - که این بار با سردمداری قاجار ـ بر ایران حاکم بود، خودکامگی شاه که پس از خشونت آقامحمدشاه، کار جانشین او را آسان تر سـاخته بود، به صورت مرکزیتی برای فرمانبرداری بی چون -دست کم ظاهرا ـ و درواقع نقطه ای بـرای انضباط بیشتر اجتماعی درآمده بود.
٤ نظر به شرایط خاص اجتماعی این دوره، سرچشمه های قدرت با کمترین خوشنامی – کـه مـی توانـست سـر چـشمه مـادی (سـپاهی و سیاسی ) و یا معنوی (دینی و اخروی) داشته باشد – به دلیل پـذیرش همگـانی بـر آرا و افکـار ١- مفتون دنبلی ، عبدالرزاق.
تاریخ ایران، ترجمه میرزا اسماعیل حیرت، به کوشش مرتضی سـیفی فمـی تفرشـی و ابراهیم زندپور، ج٢، تهران: انتشارات یساولی «فرهنگسرا»، ص٥٥١؛ فلور، جستارهایی از تاریخ اجتماعی ...
چنین واکنشی از سوی روحانیت نشانگر مخالفتی بود که دربرابر عباس میرزا و کارکردهای او از خود بروز می دادند و واکنش منفی یا مثبت این طیف از جامعـه کـه براسـتی فرمانروایـان معنوی مردم بودند به هر امری، بی گمان در سرنوشت آن موثر بوده است .