Abstract:
زمین مکان برهمکنش، تبادل و تداخل منافع گروههای مختلف اجتماعی است. سازمان فضایی از طریق زمین، نحوه استفاده از آن و عینیتیافتن برخورد نیروها بر آن، یعنی ساخت محیط مصنوع، شکل میگیرد. اگرچه تغییر کاربری اراضی به عوامل گوناگونی بستگی دارد، فعالیتهای انسانی مهمترین عاملی هستند که عمدتاً سبب تغییر کاربری زمین و در نتیجه، تغییر پیکربندی فضایی منطقه میشوند. تبلور عینی این فعالیتهای افسارگسیخته، انباشت نابرابر سرمایه در منطقه کلانشهری و دامنزدن بیشتر به بیتعادلیهای منطقهای است. از این رو، باید با مطالعه نیروهای محرک تغییر کاربری اراضی و عوامل فضایی مرتبط با آن از فرایندهای محتمل آتی پرسش شود. بر اساس این، هدف پژوهش حاضر پیشبینی تغییرات کاربری اراضی در مجموعه شهری مشهد با استفاده از سلولهای خودکار و الگوریتم شبکه عصبی مصنوعی است. روش پژوهش، کمی است و با استفاده از نقشههای کاربری اراضی در سالهای 1372 و 1390، تغییرات کاربری اراضی برای سالهای 1408، 1426، 1444 و 1462 در محیط QGis2.4 شبیهسازی میشود. نتایج پژوهش نشان میدهند که از یکسو، تغییرات کاربری اراضی در سالهای آتی به توسعه بیشتر اراضی کشاورزی، مراتع و در نتیجه، خشکشدن سکونتگاههای روستایی منجر خواهد شد و از سوی دیگر، ادامه روند فعلی تغییرات کاربری اراضی به نتایج مضر زیستمحیطی و بهتبع آن آسیبهای اقتصادی - اجتماعی جبرانناپذیر میانجامد. بنابراین، ضروری است دستگاه برنامهریزی و مدیریت منطقه، رویکردی جامع برای جلوگیری از مشکلات زیستمحیطی آتی و مهار توسعه افقی سکونتگاهها در این منطقه در پیش گیرد.
Machine summary:
پيش بيني تغييرات کاربري اراضي در مجموعه شهري مشهد با استفاده از سلول هاي خودکار و الگوريتم شبکه عصبي مصنوعي هاشم داداش پور ١*، نريمان جهانزاد 2 ١- دانشيار برنامه ريزي شهري و منطقه اي ، دانشکده هنر و معماري ، دانشگاه تربيت مدرس ، تهران ، ايران ٢- کارشناس ارشد برنامه ريزي منطقه اي ، دانشکده هنر و معماري ، دانشگاه تربيت مدرس ، تهران ، ايران چکيده زمين مکان برهم کنش ، تبادل و تداخل منافع گروه هاي مختلف اجتماعي است .
براي دستيابي به اين هدف کلان بايد به دو پرسش پاسخ گفت : ١- چه عوامل و متغيرهايي بر تغيير کاربري اراضي در مجموعه شـهري مشـهد تأثيرگـذار هستند؟ ٢- چهره کالبدي و ساختار فضايي مجموعه شهري مشهد با تکيه بر تداوم نيروهاي پيشران جـاري توسـعه در سال هاي آتي چگونه خواهد بود؟ مباني نظري اصطلاح مجموعه شهري مشتمل بر شمار درخور توجهي از شهرهايي است که گرد هسته اقتصـادي مربـوط بـه يک يا دو شهر بسيار بزرگ به شکل خوشه اي تکوين يافته اند.
Kiavarz Moghaddam و Samadzadegan (٢٠٠٩) در پژوهش خود، الگوي تلفيقي سلول هاي خودکـار (CA) و شبکه عصبي مصنوعي (ANN) را براي شبيه سازي تغييرات کاربري اراضي در شهر اصفهان پيشنهاد کردند.
چنگ و ماسر نيز براي شبيه سازي رشد شهر ووهان و درک پويايي هاي فضايي آن با الگوي سلول هاي خودکـار و محـرک هـاي دسترسـي بـه راه هـا، تـراکم جمعيتـي ، پهنه بندي و فاصله از مراکز شهري و خدماتي ، پژوهش خود را انجام دادنـد (١٨٣ :٢٠٠٤ ,Cheng and Masser).