Abstract:
این مقاله از چشم انداز توسعه، در راه فهم دولت رانتیر می کوشد و پس از طرح مباحث نظری، عملکرد توسعه ای آن دولت را در ایران بررسی می کند.
مقاله، عملکرد دولت رانتیر را متضمن خواست های جدید سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در جامعه می داند که با کاهش درآمدهای نفتی ، این دولت را با بحران مضاعف روبرو می سازد.
دولت رانتیر برای فرار از بحرانها، دوگونه واکنش را درپیش می گیرد. واکنش اول در اتخاذ سیاست مقتدرانه برخورد و یا توجه به جامعه مدنی متبلور می گردد و واکنش دوم منجر به جابجایی وسیع تکنوکراتها می شود.
ازشواهد تاریخی در پیش و پس از انقلاب اسلامی سال 57 شمسی در ایران برای اثبات فرضیه بهره گرفتیم و در آخر مقاله را با بررسی پیامدهای دولت رانتیر در سه بخش ، قدرت بی بدیل دولت، تقویت جامعه توده ای و مانع گذار مسالمت آمیز به دموکراسی به پایان بردیم.
Machine summary:
"دولت های رانتیر در ایران با تکیه بر در آمدهای نفتی برجنبه های اقتصادی توسعه تاکید می کنند و بدون توجه به نقش مشارکت جامعه مدنی در توسعه، تبعات چنین توسعه ای را می پذیرند، و زمانی که با افزایش انتظارات سیاسی و اجتماعی و یا کاهش درآمدهای نفتی مواجه می شوند دچار بی ثباتی وبحران شده وسیاست توجه به جامعه مدنی یا برخورد با آن را مورد توجه قرار می دهند و یا برای پاسخ به این مطالبات به جایگزینی وسیع تکنوکراتها اقدام می کنند.
بنابراین آیا می توان از استقلال تکنوکراتها از نهادهای حکومتی سخن گفت؟ آیا توزیع درآمدها توسط دولت باعث وابستگی جامعه ، طبقات اجتماعی و تکنوکراتها نمی شود؟ " دولت رانتیر قادر است سیاست ملی و بین المللی خود را بدون توجه به آرای مردم پی گیری کند.
سیاست توسعه ای دولتهای رانتیر و توجه به مدرنیزم باعث تولید خواسته های جدید سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در جامعه می شود و دولت به منظور حفظ ثبات و افزایش کارایی خود با جابجایی تکنوکراتها سعی می کند، بحران را تحت کنترل و مدیریت خود درآورد، اما اگر این جابجایی به درستی و به موقع صورت نگیرد، می تواند دولت رانتیر را با بحران مدیریتی، تنشهای سیاسی و فروپاشی روبرو سازد.
جدول شماره (2) نیز سهم نفت و مالیات از درآمد عمومی را طی این سالها نشان می دهد که دولت هیچ گاه به بخش خصوصی توجه نمی کند و خود فوق طبقات اجتماعی و تولید ملی در حرکت است."