Abstract:
در نگاه قرآنی» اساس آیات الهی» توحید بوده و ریشهایترین اصل اعتقادی
اسلام و مهمترین آموزه دینی انبیاء الهی علیها السلام در ادیان ابراهیمی علیها السلام دعوت به
یکتاپرستی و توحید است. اعتقاد به اصل توحید و یگانگی خداوند متعال از اصول
مشترک بین فرقههای مختلف اسلامی بوده و وجه تمایز آنها در موضوع توحید در
نحوهی برداشت متکلمین اسلامی از فروع اصل توحید و شاخههای آن میباشد. در
توحید ذاتی به معنای وحدانیت ذات اقدس الهی و عدم وجود شریک برای ساحت
مقدّس پروردگار اختلافی بین موحدین مذاهب اسلامی وجود ندارد. ولی آن چه
منشا اختلاف در توحید بین مذاهب اسلامی شده است ناظر به موضوعاتی چون
صفات الهی از قبیل تشبیه» تنزیه و بازگشت همهی افعال موجودات در جهان هستی
به ذات اقدس الهی و یا عدم بازگشت آنها میباشد. پس با توججه به اقسام توحید در
لسان متکلمین» اختلاف در فروع توحید ذاتی» سبب انکار اصل توحید ذاتی
نمی شود و آن چه مورد توججه در این باب است اختلاف در توحید صفاتی و توحید
افعالی» به ویژه اختلاف در توحید عبادی است.
Machine summary:
"(مصباح یزدی، ج1-3، ص47) آن چه میتواند به عنوان هدف اساسی بعثت انبیاء و علی الخصوص پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) مطرح شود، دعوت انسانها به توحید و پرستش خدای یگانه میباشد و این مطلبی است که مورد تایید نصوص وارده در آیات و روایات صحیح السند میباشد و اعتقاد به یگانگی خدا، اصل اشتراکی تمامی مسلمین با گرایشات کلامی متفاوت میباشد به جز مخالفت عدهای معدود که از اسلام جز اسم آن را یدک نمیکشند و موسوم به فرقه وهابیت هستند.
اقسام توحید نزد معتزله معتزله در اقسام توحید، در باب توحید عملی، عبادات را همچون سایر مذاهب اسلامی مخصوص ذات اقدس اله میدانند و به هیچ شریکی در امر عبادت نسبت به خداوند متعال قائل نیستند اما در باب توحید نظری، منکر توحید افعالی بوده و قائل به دو مرتبه: توحید ذاتی و صفاتی میباشند و در مباحث توحید ذاتی و صفاتی، اهتمام قابل توجهی نسبت به توحید صفاتی دارند چنان که قاضی عبد الجبار در تحلیل بحث توحید، آن را منحصر در توحید ذاتی و صفاتی دانسته و چنین میگوید: «توحید در اصطلاح متکلمان آن است که ما به یگانگی خداوند اعتقاد داشته باشیم و غیر او را در صفاتی که فقط وی مستحق آن است، شریک قرار ندهیم»، (قاضی عبدالجبار، ص80)."