Abstract:
واژگان در هر زبانی برترین وسیله برای بیان مافی الضمیر آدمی است. با واژه هاست که معانی، افکار و
احساسات عیان می گردند و در کنار همه اینها ساده ترین ابزار ارتباطی بین انسان ها هستند. هرچه
خطیب و سخنران در انتخاب کلمات بیشتر دقت نماید، تاثیر آن در مخاطبان افزوده خواهد شد. این
مقاله، به هدف معرفی عالم لغوی ایرانی الاصل، ابوالفتح برهان الدین ناصر بن ابی المکارم المطرّزی،
پدیدآورنده معجم لغوی«المغرب فی ترتیب المعرب»و نقد لغوی این لغت نامه ارزشمند و بررسی
اجمالی معجم نگاری در زبان و ادبیات عربی و انواع مکتب های آن انجام گرفته است. مطرّزی از جمله
دانشمندان نامی قرن ششم اقلیم خوارزم در زمینه لغت و صرف و نحو بوده است. او را«خلیفه
زمخشری»نامیده اند؛ چون در علم و دانش، جانشین حقیقی زمخشری بوده و در نگارش واژه نامه خود
از روش وی؛ یعنی ترتیب الفبای معجم که از قرن پنجم زمخشری با نگارش کتاب«اساس البلاغه»پایه-
گذاری نمود، پیروی کرده است. او زمینه نگارش معجم را از مجال صرف لغوی به عرصه بلاغت تغییر
داد و در نتیجه بسیاری از نویسندگان بعد از او از روش او و معجم او بهره ها بردند«المغرب»خلاصه
کتاب بزرگ دیگر او به نام«المعرب»است.این کتاب به نوبه خود نخستین کتاب واژه نامه فقهی اختصار
یافته در زبان عربی است که در آن زمان نوشته شده است. این تحقیق بر اساس روش توصیفی- تحلیلی
انجام شده است.
Machine summary:
این مقاله، به هدف معرفی عالم لغوی ایرانی الاصل، ابوالفتح برهان الدین ناصر بن ابی المکارم المطرزی، پدیدآورندۀ معجم لغوی «المغرب فی ترتیب المعرب» و نقد لغوی این لغتنامة ارزشمند و بررسی اجمالی معجمنگاری در زبان و ادبیات عربی و انواع مکتبهای آن انجام گرفته است.
طبیعی است که شکوفایی و نوآوری و انتشار واژهها و اصطلاحات در این علم بیش از همة علوم دیگر باشد؛ زیرا فقها به سرعت مشغول تألیفات متعدد میشدند و این خود موجب پیدایش انبوهی از لغات و اصطلاحات بود و این عاملی شده بود تا علمای لغت نیز به نگارش معاجمی روی آورند که بتوانند مقصود واژه و معنای آن را به کاملترین شکل به مخاطبان و طالبان علم منتقل کنند.
آشنایی با معجم نگاری در اقلیم خوارزم و بویژه در طی قرون ششم و هفتم قمری و نیز بررسی اجمالی آثار و تألیفات و سبک نگارش مطرزی خصوصا کتاب «المغرب»، اثر لغوی فقهی او و استنساخ و آشنایی با انواع نسخه های خطی موجود در ایران از اهداف اولیه این مقاله است.
اصرار بر عقیدة صحیح خود با استشهاد به قرآن و احادیث از دیگر ویژگیهای مطرزی در این معجم لغوی است.
و در تأیید این عقیده از حدیث رسول مکرم اسلام حضرت محمد(ص) و حدیث ابن مسعود کمک میگیرد: و من ذلک ما روی: «أن رسول الله -علیه السلام- قطع التمیمة من عنق الفضل»، و عن النخعی: «أنه کان یکره کل شیء یعلق علی صغیر أو کبیر و یقول: هو من التمائم» و نیز در شرح لغت (مؤجر) نظر خود را با لفظ (قلت) ابراز مینماید.